Ammoniakreductie in de varkenshouderij: eerste resultaten van veelbelovende technieken

Hoe kunnen veehouders de ammoniakuitstoot van hun bedrijf verminderen? Op de RAV-lijst in Nederland en de PAS-lijst in Vlaanderen staan diverse erkende technieken. Maar zijn er nog meer oplossingen die praktisch haalbaar, betaalbaar en wetenschappelijk onderbouwd zijn? Het RAMBO-project onderzoekt, test, en evalueert beloftevolle technieken voor de varkens- en pluimveehouderij. In dit artikel geven we een tussenstand van het onderzoek naar ammoniakreductie in de varkenshouderij.

Het RAMBO-project selecteerde vijf beloftevolle maatregelen voor de varkenshouderij. Het onderzoek is nog volop lopende, maar sommige maatregelen tonen nu al hoopgevende resultaten. Tijdens de tweede klankbordgroepbijeenkomst van het RAMBO-project op 07/11/2024 en de studiedag ‘De weg naar minder emissies in de varkens- en pluimveehouderij’ van 17/01/2025, werden de eerste bevindingen van een jaar onderzoek en praktijkervaringen gedeeld.

1. Voederaanpassing (verlaging elektrolytenbalans)

Binnen het RAMBO-project wordt onderzocht of het verlagen van de elektrolytenbalans in het voer kan bijdragen aan een vermindering van ammoniakuitstoot. Dit gebeurt door het verminderen van kalium en natrium in het voer, terwijl het chloorgehalte wordt verhoogd. Deze verandering verlaagt de pH van de urine, wat de omzetting van ureum naar ammoniak in de mest vertraagt. De eerste resultaten wijzen op een bescheiden reductie van ammoniakemissies. Er werd geen significant effect op de gezondheid of groei van de dieren gemeten, maar er zijn wel zorgen over mogelijke gevolgen op de prijs van het voer en de mogelijke impact op de smakelijkheid van het voer. Verder onderzoek is nodig om de langetermijneffecten te evalueren.

Extra onderzoek gepland: Er wordt verder gekeken naar de langetermijneffecten voor de gezondheid van de dieren en de economische haalbaarheid van deze maatregel.

2. Zeolieten in voeder

Zeolieten die ammoniak kunnen opnemen, kunnen zowel als strooisel op de vloer als in het voer gebruikt worden. Het gebruik van zeolieten in het voer blijkt veelbelovend, omdat hiermee minder zeolieten nodig zijn in vergelijking met strooiseltoepassing, wat in een eerder project getest werd. De eerste tests laten zien dat het toevoegen van zeolieten aan het voer bijdraagt aan de reductie van ammoniakemissie. Er is echter nog onvoldoende data om specifieke reductiepercentages te geven, aangezien er slechts één proef is uitgevoerd. De kosten-effectiviteit en de vraag of deze techniek op lange termijn haalbaar is, moeten verder worden onderzocht. Er is bovendien aandacht voor de praktische implementatie, omdat de kosten van zeolieten aanzienlijk kunnen zijn.

Extra onderzoek gepland: Er wordt verder gekeken naar de praktische toepasbaarheid van zeolieten op grotere schaal en de economische impact van het gebruik van zeolieten in het voer, vooral gezien de extra kosten van het voeder door de toevoeging van zeolieten.

3. Luchtfilter (onderzoek gestopt)

De techniek van luchtfilters met zeolieten werd getest als een manier om ammoniak uit de lucht te vangen. In de voorproeven op ILVO bleek de luchtfilter, ondanks zijn potentieel, niet effectief genoeg in de vleesvarkensstallen. Het filter had te lage capaciteit voor de specifieke omstandigheden in de varkenshouderij, wat leidde tot beperkte ammoniakreducties. Dit resultaat was niet beter dan de controle, en daarom is besloten om de test met deze luchtfilter niet verder te vervolgen. Hoewel luchtfilters met zeolieten in andere contexten mogelijk effectiever kunnen zijn, zijn de eerste bevindingen voor de varkenshouderij minder positief.

4. Mestputadditief

Mestputadditieven worden toegevoegd aan mest om de emissie van ammoniak te verminderen. Binnen het RAMBO-project wordt gekeken naar zowel bacteriële als chemische additieven. Een verkennende test in mestcontainers met microbiële en biostimulerende additieven heeft gemengde resultaten opgeleverd: sommige producten gaven een aanzienlijke reductie van ammoniak, maar gingen gepaard met een toename van methaanemissies. Andere producten gaven een stabielere, maar kleinere reductie van ammoniak. De variatie in de resultaten maakt het moeilijk om conclusies te trekken. Een mestcontainer biedt ook geen ideale replicatie van de situatie in de stal. Er is een lichte voorkeur voor biologische additieven, aangezien deze mogelijk beter geaccepteerd worden door de samenleving dan chemische alternatieven.

Extra onderzoek gepland: Er wordt verder onderzocht hoe effectief de additieven zijn in de praktijk in de varkensstal. Daarbij wordt specifiek gekeken naar de invloed van de additieven op de ammoniak- en andere emissies.

5. Dagontmesting

Dagontmesting is een brongerichte maatregel waarbij mest dagelijks uit de stallen wordt verwijderd, zodat het minder tijd in contact komt met de lucht. Dit voorkomt de vorming van ammoniak door het verminderen van het emitterende oppervlak. De eerste resultaten van de toepassing van dagontmesting in varkensstallen zijn veelbelovend, vooral bij biggenafdelingen. Hier werd een reductie van meer dan 85% in ammoniak en 95% in methaan gemeten. Bij vleesvarkens wordt een reductie van 60% gehaald, omdat oudere varkens minder gemakkelijk naar de mestplaats gaan en meer mest produceren, wat het effect van dagontmesting vermindert. Desondanks blijft dagontmesting een veelbelovende techniek, vooral in jongere varkensafdelingen. Het biedt ook voordelen voor methaanreductie en het verbeteren van de luchtkwaliteit in de stallen.

Extra onderzoek gepland: Er wordt verder gekeken naar de praktische uitvoerbaarheid van dagontmesting en wat in het management gedaan kan worden om de effecten te optimaliseren. Ook wordt onderzocht hoe de techniek verder geoptimaliseerd kan worden voor vleesvarkens en wat de kosten-batenverhouding is bij verschillende diersoorten.

Naast biggen en vleesvarkens is een systeem in ontwikkeling voor vrijloopkraamhokken. De meeste vrijloopkraamhokken zijn voorzien van een groot deel roostervloer. Door het aandeel dichte vloer te vergroten, een specifieke mestplaats te creëren en de mest dagelijks te verwijderen is de verwachting dat een goede emissiereductie gehaald kan worden. Daarnaast krijgen de dieren meer comfort door een goede grote ligplaats.

Tijdens de workshop van de klankbordgroepbijeenkomst werden de tussentijdse onderzoeksresultaten besproken met de deelnemers. Dagontmesting kreeg brede steun vanwege de bewezen effectiviteit bij biggen en het potentieel voor bredere toepassing. Ook biologische mestputadditieven werden positief beoordeeld, mits ze betaalbaar zijn.

Bij voeroptimalisatie werden vragen gesteld over de impact op dierengezondheid en de kosten, wat het belang onderstreept van afstemming op specifieke bedrijfsomstandigheden. Verder werd gewezen op het belang van maatschappelijke acceptatie en eenvoudige borging van resultaten. Deze inzichten helpen om het onderzoek verder te verfijnen en de technieken beter toepasbaar te maken.

Het RAMBO-project biedt varkenshouders en andere actoren uit de sector handvatten om emissiereductie haalbaar en betaalbaar te maken. Door een combinatie van brongerichte en flankerende maatregelen, zoals voederoptimalisatie en dagontmesting, ontwikkelt de varkenshouderij zich verder te ontwikkelen tot een duurzame én rendabele veehouderij. Innovatie en samenwerking blijven essentieel voor succes.

Vragen over het RAMBO-project of ammoniakreductie in varkenshouderij? Contacteer één van de projectpartners.

Meer details over het verslag van RAMBO’s tweede klankbordgroepbijeenkomst lees je in het artikel van Gerben Hofman in Varkensbedrijf.

Benieuwd naar het onderzoek van kansrijke technieken voor de pluimveehouderij? Lees dan dit artikel.