Minder mismatches op de Vlaams-Nederlandse arbeidsmarkt

Lage werkloosheid

Nederland kent een laag werkloosheidspercentage, namelijk 3,2% in april 2022. In België ligt het werkloosheidspercentage hoger, namelijk 5,7%, maar dat wordt vooral veroorzaakt door het Waalse en Brusselse gedeelte van België. In Vlaanderen is de werkloosheid eveneens laag.

Spanningsindicator in Nederland, 2003-Q1 t/m 2022-Q1 (bron: UWV)

Zeer krappe arbeidsmarkt met veel kansen voor werkzoekenden

Volgens de spanningsindicator van UWV is er in het eerste kwartaal 2022 sprake van een recordkrapte. Nooit eerder waren er zoveel openstaande vacatures ten opzichte van het aantal mensen met een WW-uitkering (zie spanningsindicator). Van de 93 beroepsgroepen kunnen er 85 als (zeer) krap worden getypeerd.

UWV beschikt verder over nog meer gedetailleerde informatie over kansrijke en kansarme beroepen. Het gaat eind 2021 om 240 kansrijke beroepen, tegenover slechts 29 kansarme beroepen. Ook wordt een aantal overstapberoepen aangegeven die aanverwant en kansrijker zijn en is er een dashboard skills ontwikkeld dat zijn oorsprong kent in het Vlaamse competent.

Wervingsproblemen

De keerzijde van deze krapte is dat werkgevers moeilijk aan personeel kunnen komen en dat dit op den duur de economische groei kan afremmen. De (loon-)kosten gaan omhoog en/of de arbeidsproductiviteit omlaag omdat werkgevers hun eisen moeten bijstellen. Uit onderzoek van UWV onder werkgevers blijkt dat 7 op de 10 werkgevers vacatures hebben ingevuld met kandidaten die niet voldeden aan de gestelde functie-eisen. Om de aangenomen kandidaten toch te laten aansluiten op de vacature wordt er dan veel op de werkplek geleerd, met behulp van collega’s of leidinggevende.

Niet alle werkzoekenden zijn kansrijk

Ondanks de huidige, gunstige arbeidsmarktomstandigheden lukt het niet alle werkzoekenden om (gemakkelijk) aan het werk te komen. Dit geldt vooral voor ouderen of voor mensen met een fysieke of mentale beperking. Er zijn in Nederland begin 2022 nog ruim één miljoen geregistreerde werkzoekenden, waarvan 48% met een bijstandsuitkering en 22% met een gedeeltelijke arbeidsongeschiktheidsuitkering. Door een koppeling met de Enquête Beroeps bevolking is komen vast te staan dat slechts 28% van de geregistreerde werkzoekenden behoort tot het onbenut arbeidspotentieel. Veel geregistreerde werkzoekenden zoeken niet naar werk of zijn om diverse redenen niet beschikbaar. Van de bijstandsgerechtigden is - volgens eigen opgave – 40% ziek of arbeidsongeschikt en daardoor niet beschikbaar. Zo’n 6 op 10 geregistreerde werkzoekenden zijn niet ingeschreven voor een kansrijk beroep. Er zijn diverse belemmeringen die arbeidsmarktintrede in de weg staan zoals niet-aansluitende kwalificaties (taal, diploma’s), gebrekkige motivatie c.q. ontbrekende (financiële) prikkels of persoonlijke problemen.

In Nederland liggen er daarom behoorlijk grote uitdagingen om de mismatch te verkleinen.

Betere studiekeuzevoorlichting

Een belangrijke (preventieve) oplossing voor de langere termijn om de mismatch te verkleinen is een optimalere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt door middel van betere studiekeuzevoorlichting. In tegenstelling tot veel andere landen heeft de Nederlandse publieke arbeidsvoorziening hierin geen expliciete opdracht. Jongeren zijn daarom afhankelijk van loopbaanoriëntatie en –begeleiding (LOB) op scholen en enkele websites (Kies MBO en Studiekeuze123.nl). Uit onderzoek van SEO/UWV voor mbo, hbo en wo blijkt dat de verschillen in de arbeidsmarktpositie van opleidingsrichtingen groot en robuust zijn. Arbeidsmarktinformatie wordt echter slechts in beperkte mate toegepast in studiekeuzes.

Een inclusievere arbeidsmarkt

Ten tweede kan meer worden gedaan op het terrein van de inclusieve arbeidsmarkt om de mismatch te verkleinen, waardoor ook ouderen, mensen met een arbeidsbeperking en mensen vanuit diverse etnische groepen een plek kunnen vinden op de arbeidsmarkt. Dit vergt aanpassing van de wervingsprocedures en soms een andere organisatie van het werk. Zie de publicatie 27 oplossingen voor personeelstekorten.

Scholing en verbreding zoekgedrag

Een derde oplossingsrichting is het verbreden van het zoekgedrag met bijbehorende scholingsactiviteiten. Veel werkzoekenden zoeken slechts naar één of een beperkt aantal functies, omdat ze daar ervaring mee hebben of zich niet bewust zijn van betere kansen in andere functies. Betere informatievoorziening, coaching en scholingsinspanningen kunnen helpen om het blikveld te verruimen en nieuwe arbeidskansen te grijpen.

Over de grens

Ten slotte kunnen mismatches worden verkleind door de geografische mobiliteit te ver-groten, waaronder matching van vraag en aanbod over de grens. Er zijn nog veel belemmeringen (taal, cultuur, sociale zekerheid e.d.) die dit in de weg staan.

Hierbij enkele concrete mogelijkheden om grensoverschrijdende mobiliteit tussen Vlaanderen en Nederland te verbeteren:

• Inzichten in arbeidsmarkten over de grens kan helpen via uitbouw van WerkInZicht.
• Arbeidsbemiddeling en vacaturevervulling via EURES kan nog beter worden benut door voldoende prikkels om grensoverschrijdend te plaatsen.
• De nieuw ontwikkelde en prijswinnende app Grensmatch kan worden ingezet.
• Matching op basis van skills (taken en competenties) kan worden bevorderd.
• Internationale diplomawaardering kan worden bevorderd.
• Uitwisseling van kennis en elkaar ontmoeten tussen Nederland en Vlaanderen kan zeer nuttig zijn (waaronder roadshows en conferenties).