Adaptief Veenbeheer: praktijkervaringen en uitdagingen

Rudy van Diggelen (Universiteit Antwerpen) benadrukte het belang van veengebieden als koolstofopslagplaatsen en biodiversiteitshotspots. Hij wees op uitdagingen zoals grondwateronttrekking en verharding, en pleitte voor maatwerk en langetermijnstrategieën om zowel ecologische doelen als praktische haalbaarheid te realiseren.

Tobias Ceulemans (Universiteit Antwerpen - Ecosphere) presenteerde onderzoek naar maaitechnieken en hun impact op de vegetatie en bodem. Hij benadrukte dat manueel maaien beter is voor veenvormende plantensoorten terwijl machinaal maaien risico’s zoals bodemcompactie en chemische veranderingen met zich meebrengt.

Dennis De Ryck (Natuurpunt Beheer) richtte zich op de translocatie van soorten in het Life Harwin-project. Hij benadrukte het belang van prioritering bij de vertaling van theorie naar praktijk en het gebruik van specifieke meetmethoden om herstelbaarheid en effectiviteit te bepalen.

Willem-Jan Emsens en Toon Deswert (KMDA – Antwerp Zoo Foundation) samen met Cyr Mestdagh (Natuurpunt Beheer) introduceerden een beslissingsboom voor adaptief beheer. Deze tool helpt beheerders om beheerkeuzes jaarlijks te evalueren en af te stemmen op de terreinomstandigheden. Mogelijke keuzes zijn niets doen, handmatig beheer en machinaal maaien, rekening houdend met de kwetsbare bodemstructuur en vegetatie.

Tijdens het terreinbezoek werden concrete beheervraagstukken en oplossingen besproken zoals:

° Maaibeheer en vegetatie: Het bleek cruciaal om de maaifrequentie en -techniek af te stemmen op het licht- en nutriëntenbeheer.

- Handmatig maaien: Zones met kenmerkende basenminnende veenmos- en slaapmossoorten vereisen handmatig maaien om de opbouw niet terug te zetten en schade aan de vegetatie en bodem te voorkomen.

- Machinaal maaien laat geen of nauwelijks ontwikkeling van deze veenvormende soorten toe en schade aan de bodem is veelal onvermijdelijk waardoor meer storingssoorten zich kunnen ontwikkelen zoals ook boomopslag. M.a.w. met machinaal maaien kan nooit een gunstige staat bereikt worden wat met detailbeheer zoals handmatig maaien beter lukt waarna beheerintensiteit afgebouwd kan worden. Idealiter wordt machinaal maaien dus enkel ingezet als een omvormingsmaatregel.

Voor productieve vegetatie bleek machinaal maaien wel geschikt, mits uitgevoerd op geschikte momenten om bodemverdichting te minimaliseren. Een gefaseerde aanpak is hierbij essentieel om een ecologisch evenwicht te waarborgen.

Belangrijke vraag is waar het omslagpunt ligt waarbij intensief (veelal) machinaal maaibeheer na grootschalige inrichting best plaats maakt voor detailbeheer om ontwikkeling van veenvormende soorten optimaal kansen te bieden. Kensoorten en abiotische parameters zouden hiervoor handvatten kunnen bieden.

° Boomopslag beheer: De verwijdering van boomopslag, met name wilg en els, werd als prioriteit genoemd in laagproductieve veenmosrijke zones. Het combineren van trekken en knippen bleek effectief, afhankelijk van de leeftijd van de bomen. Dit proces moet echter consistent worden herhaald om terugkeer te voorkomen. Daarnaast is het belangrijk om invasieve soorten vroegtijdig te detecteren en te bestrijden.

° Hydrologisch herstel: Het handhaven van een stabiel grondwaterpeil is cruciaal voor de groei van veenvormende soorten en het herstel van veen.

De meeste uitdagingen in het beheer zijn een gevolg van een weinig stabiele situatie door een verstoorde abiotiek door omvormingswerken en/of hydrologie. Wanneer deze in gunstige staat, is beheer minder intensief en problemen met boomopslag minder uitgesproken.

De themadag onderstreepte dat succesvol veenbeheer afhankelijk is van:

1. Maatwerk: elk veengebied heeft unieke kenmerken die specifieke beheerstrategieën vereisen.
2. Monitoring: doorlopend onderzoek naar bodem- en vegetatieveranderingen is essentieel om de effectiviteit van beheermaatregelen te evalueren.
3. Kennisdeling: het delen van ervaringen en inzichten tussen beheerders en onderzoekers is cruciaal voor het ontwikkelen van innovatieve oplossingen.

Het beheer van laagvenen is complex: er zijn veel elementen om in rekening te brengen en zorgvuldig af te wegen. Door de verdere ontwikkeling en toepassing van de beslissingsboom voor adaptief beheer, geven we beheerders een tool om beter onderbouwde keuzes te maken.

° Volledige verslag kan je hier terugvinden

° Alle presentaties vind je terug onder deze link

° Meer foto’s van het event vind je hier terug