Participatie

Burgers zijn beter geïnformeerd dan ooit tevoren. Ze willen inspraak bij het vormgeven van beleid en diensten die hun leven op dagdagelijkse basis beïnvloeden. Het is dan ook niet langer alleen aan overheden, maar ook andere actoren om meer mogelijkheden te creëren om deze burgers effectief te laten participeren. De ervaring en kennis van burgers wordt bij burgerparticipatie benut om tot meer publiek gedragen besluiten te komen.

Het participatielandschap voor burgers en ontwikkelt zich voortdurend. Het wordt steeds meer verrijkt met nieuwe en innovatieve manieren om burgers bij projecten te betrekken. Ook in onze grensregio willen we deelname van burgers in onze projecten aanmoedigen. Zij zijn degenen die uiteindelijk baat hebben bij de projecten die via het programma worden uitgevoerd. Daarom ontwierpen we samen met de Organisatie voor Economische Samenwerking & Ontwikkeling (OESO) de ‘inspiratiegids burgerparticipatie’.

Burgerparticipatie omvat alle manieren waarop burgers betrokken kunnen worden bij beleidsvorming en dienstverlening. Publieke instellingen, maar ook andere organisaties, streven ernaar om de meningen en inbreng van burger te verzamelen. Dit stelt de laatste groep in staat om hun invloed uit te oefenen op de activiteiten en beslissingen.

Een aantal voordelen van burgerparticipatie zijn:

1. Ondersteuning van de democratie: Burgerparticipatie draagt bij aan een transparanter, inclusiever, rechtmatiger en dus democratischer proces. Het vergroot het vertrouwen van het publiek in de overheid (of andere) instellingen, omdat burgers een rol krijgen in de publieke besluitvorming.
2. Verbetering van beleidsmaatregelen, diensten en projecten: Burgerparticipatie leidt tot betere resultaten door gebruik te maken van de ervaring en kennis van burgers.. Innovatieve ideeën van burgers kunnen bijdragen bij aan efficiëntere oplossingen.
3. Versterking van inclusie en diversiteit: Burgerparticipatie kan de besluitvorming inclusiever maken door ondervertegenwoordigde groepen alsnog een stem te geven. De zorgen van moeilijk te bereiken, of minder-vertegenwoordigde groepen kunnen worden aangepakt.
4. Ondersteuning van legitimiteit en implementatie: Het betrekken van burgers bij het besluitvormingsproces maakt het resultaat begrijpelijker en bevordert de acceptatie ervan. Burgerparticipatie vergroot zo de het draagvlak voor moeilijke keuzes en versterkt de algemene legitimiteit van het democratische proces. Het bouwt als het ware een relatie op tussen burgers en de overheid gebaseerd op wederzijds vertrouwen.

In essentie draagt burgerparticipatie bij aan een meer inclusieve, effectieve, en legitieme besluitvorming, wat de samenleving als geheel ten goede komt. Het bevordert een actievere rol van burgers en zorgt voor een grotere betrokkenheid bij het beleid en de beslissingen die hun leven beïnvloeden.

Interregprojecten maken deel uit van het bredere, Europese cohesiebeleid. Dat cohesiebeleid wordt ook wel eens het ‘regiobeleid’ genoemd. Het is het beleid dat erop gericht is de regionale verschillen binnen Europa te verkleinen door subsidie te verschaffen. Door burgers te betrekken in jouw Interregproject, draag je bij aan verschillende manieren aan het realiseren van de Europese doelstellingen.

1. Ondersteuning van het Europese (cohesie)beleid:

• Burgerparticipatie zorgt ervoor dat projecten gefinancierd met Europese middelen rekening houden met de behoeften en kennis van de burgers, wat resulteert in doelgerichtere investeringen.
• Het vergroot het publieke bewustzijn en begrip van de implementatie van EU-cohesiebeleid op lokaal, regionaal en nationaal niveau.

2. Ondersteuning van de beleidsdoelstellingen van de Europese Commissie:

• Burgerparticipatie kan direct en indirect bijdragen aan de vijf beleidsdoelstellingen van de Europese Commissie voor 2021-2027, namelijk een slimmer, groener, verbonden, sociaal en democratisch Europa.
• Het helpt bij innovatie, digitalisering, economische transformatie, en ondersteunt het midden- en kleinbedrijf.
• Het draagt investeert in milieuvriendelijke energie en klimaatbestrijding.
• Het draagt bij aan hoogwaardige werkgelegenheid, onderwijs, sociale inclusie en gezondheidszorg.
• Het bevordert lokaal aangestuurde ontwikkelingsstrategieën en duurzame stadsontwikkeling in de hele EU.

Door burgers actief te betrekken bij cohesiebeleid, wordt niet alleen de effectiviteit van de investeringen vergroot, maar wordt ook de legitimiteit van het beleid en de implementatie ervan versterkt. Dit resulteert in maatregelen en activiteiten die beter aansluiten bij de behoeften van de samenleving en een groter draagvlak genieten, wat essentieel is voor het bevorderen van de harmonieuze ontwikkeling van Lidstaten en regio's in de Europese Unie.

Er zijn veel verschillende methodes die kunnen worden gebruikt om burgers er in een bepaalde context bij te betrekken. In dit overzicht kan je de belangrijkste kenmerken vergelijken.

Er zijn enkele mythes en misvattingen over het betrekken van burgers, maar wij weerleggen ze graag voor je:

Mythe: Burgers kunnen de complexiteit van een kwestie of project niet begrijpen.
Realiteit: Deskundigen moeten helpen bij het presenteren van informatie en burgers de tijd geven om te leren.

Mythe: Burgers zijn onbetrouwbaar en zullen zich niet volledig inzetten voor het participatieproces.
Realiteit: Burgers zijn bereid deel te nemen als het proces de moeite waard is en als hun inbreng serieus wordt genomen.

Mythe: Burgers zullen ofwel een verlanglijst opstellen ofwel een lijst met klachten.
Realiteit: Als het participatieproces is ontworpen om constructieve bijdragen te verzamelen, zullen burgers zich inzetten voor het vinden van oplossingen en het ontwikkelen van ideeën.

(Digitale) Participatiehulpmiddelen:

• OESO inspiratiegids burgerparticipatie voor Interreg Vlaanderen-Nederland projectpartners
• The e-Participation canvas (Citizenlab): een kort e-book voor het ontwikkelen van een digitaal burgerparticipatieplatform
• VVSG’s 45 methodieken voor lokale burgerparticipatie
• Inspiratiegids digitale participatie

Databanken met voorbeelden van burgerparticipatie:

• Gemeentepeiler
• Participedia
• Praktijkendatabank VVSG
• CitizensLab