1 jaar Schakelpunt – een terugblik met gouverneur Carina Van Cauter

Als de herfst écht terug in het land is, kunnen Europese regio’s en steden zich verheugen op heel wat infosessies, netwerkevenementen en andere activiteiten. Tijdens de Europese Week van de regio’s en steden zetten de Europese Commissie en het Europees Comité van de Regio’s de bestuurslaag die het dichtst bij de Europese burger staat namelijk extra in de kijker. Reden genoeg om met bestuurlijk grenscoördinator en gouverneur van Oost-Vlaanderen Carina Van Cauter terug te blikken op een jaar Schakelpunt Grensbelemmeringen – een project dat regio’s met elkaar verbindt, zelfs over de landsgrenzen heen.

Wat is voor u het belang van de Europese week van de regio’s en steden?  

In mei 2025 keurde het Europees Parlement de BRIDGEforEU-verordening goed. De verordening maakt het voor elke EU-lidstaat mogelijk om een grensoverschrijdend coördinatiepunt op te richten. Dit punt moet zo veel mogelijk administratieve en juridische obstakels in grensregio’s wegnemen. Het Schakelpunt Grensbelemmeringen doet dit nu al tussen Vlaanderen en Nederland, en gaat bovendien verder dan de verordening. Dit voorbeeld stelde ik tijdens de Europese week van de regio’s en steden natuurlijk graag voor tijdens de sessie “A Bridge for the EU – a new tool to better integrate border regions”. Het was een goede gelegenheid om zowel in debat te gaan met de bevoegde ambtenaren bij de Europese Commissie als met Frans buurlandenambassadeur en Europees Parlementslid Sandro Gozi, die meeschreef aan de nieuwe verordening.

Wat is het Schakelpunt Grensbelemmeringen precies?

Het Schakelpunt Grensbelemmeringen is een Interregproject van 3 jaar (2024-2027). Het is een mooi voorbeeld van grensoverstijgende samenwerking: in de marge van de Vlaams-Nederlandse top van 2023 sloegen de Vlaamse overheid en de Nederlandse Rijksoverheid de handen in elkaar om een platform op te richten om grensbelemmeringen te onderzoeken, specifiek langs de Vlaams-Nederlandse grens. De provincie Zeeland stapte ook mee in het verhaal, net als twee universiteiten: ITEM-UMaastricht en de Universiteit Hasselt. Deze unieke combinatie van overheden en universiteiten zorgt ervoor dat het Schakelpunt snel en adequaat kan reageren op een ingediende belemmering.

Wat is een belemmering?

Er kan sprake zijn van een belemmering wanneer een juridische of administratieve bepaling of gebruik in één of meer lidstaten een negatieve uitwerking heeft in een grensregio. Zo hebben Vlaanderen en Nederland bijvoorbeeld twee verschillende zorgstelsels, belastingstelsels en onderwijssystemen. Voor inwoners van het grensgebied zorgen deze verschillen elke dag weer voor nieuwe hindernissen, terwijl zij de landsgrens al lang niet meer als een harde grens beschouwen.

 Wat is uw rol in dit verhaal?

In naam van alle Vlaamse grensprovincies ben ik het aanspreekpunt voor de grensregionale samenwerking met Nederland. Het klinkt op het eerste zicht wat bijzonder, de gouverneur van Oost-Vlaanderen die zich inzet voor de hele Vlaams-Nederlandse grensregio. Toch is dit een mooi gevolg van mijn benoeming als bestuurlijk grenscoördinator. Daarnaast komen we twee keer per jaar samen met alle grensburgemeesters, burgemeesters van de provinciehoofdsteden, ambassadeurs en vertegenwoordigers van de Nederlandse, Vlaamse overheid en Benelux-Unie om kennis en samenwerking uit te wisselen, en te kijken op welke punten het schoentje knelt. Deze taken doe ik vanzelfsprekend in tandem met mijn Nederlandse tegenhanger, de commissaris van de Koning in Zeeland Hugo de Jonge. Dat Oost-Vlaanderen en Zeeland heel wat kilometers grens met elkaar delen, draagt alvast zeer goed bij aan de samenwerking!

Hoe gaat het Schakelpunt precies te werk?

Je moet het Schakelpunt vooral beschouwen als tweedelijnszorg. Burgers en bedrijven kunnen altijd eerst terecht bij lokale besturen en vakbonds- of werkgeversorganisaties. Als zij er op hun beurt niet meer aan uitkomen, kunnen ze hun belemmering indienen via onze website (www.schakelpunt.eu). Hierna gaat een team van onderzoekers aan de slag met verder onderzoek en analyse, en stellen ze ook enkele oplossingen voor. Dit wordt uiteindelijk samengevat in een advies.

Als het nodig is, gaan Hugo de Jonge en ikzelf respectievelijk naar Den Haag en Brussel om het probleem en de mogelijke oplossingen voor te leggen aan de bevoegde minister(s). De minister heeft ten slotte het laatste woord om de belemmering op te lossen of niet. Bij de oprichting van het Schakelpunt gingen de Vlaamse en Nederlandse regering wel akkoord om zo veel mogelijk medewerking te tonen. Deze inspanningsverplichting draagt zeker bij tot het slagen van dit project. Het Schakelpunt wil namelijk overheden ondersteunen en oplossingsgericht werken. Dan helpt het als de bevoegde departementen en ministeries hier positief tegenover staan. 

Wat heeft één jaar Schakelpunt al opgeleverd?

Sinds het Schakelpunt één jaar geleden volledig uit de startblokken geschoten is, zijn er net geen 30 belemmeringen ingediend. Ze komen uit alle streken van de grensregio, van Knokke tot Voeren, en gaan over de meest uiteenlopende onderwerpen. Natuurlijk fiscaliteit en zorg, maar ook thema’s zoals afval, veiligheid, arbeidsmigratie en mobiliteit. Qua zorg zijn we al mooie stappen aan het zetten: na 20 jaar hebben we er als Schakelpunt voor kunnen zorgen dat ambulances in de grensregio straks ook patiënten kunnen vervoeren naar het dichtstbijgelegen ziekenhuis, ongeacht of het zich in België of Nederland bevindt. Dat was immers nog niet mogelijk! Moeilijk voor te stellen als je weet dat het Nederlandse ziekenhuis soms dichterbij ligt dan het Belgische.

Waarin verschilt het Schakelpunt met de BRIDGEforEU-verordening? 

De BRIDGEforEU-verordening helpt om het onderbelichte potentieel van grensregio’s onder de aandacht te brengen. De nieuwe wetgeving maakt het eenvoudiger voor overheden om samen te werken en te kijken hoe we de talrijke belemmeringen kunnen oplossen. Maar de verordening spreekt niet over de samenwerking met kennisinstellingen, en net daarin schuilt het verschil. Zonder hen is het moeilijk om onafhankelijk onderzoek te voeren over de zeer uiteenlopende thema’s die het Schakelpunt bestudeert. Samen met de politieke wil van beide regeringen, zorgt deze samenwerking voor een degelijk kader waarbinnen we onderzoek kunnen doen. Dat we een taal delen helpt hier vanzelfsprekend erg goed bij, hoewel er zeker ook culturele verschillen zijn. Maar als bestuurlijk grenscoördinator weet ik deze zeker te overbruggen. 

Als het Vlaanderen en Nederland lukt, dan lukt het de andere Europese lidstaten ongetwijfeld ook. Het Schakelpunt is immers hét voorbeeld van een succesvolle samenwerking. Ik draag ons voorbeeld met veel plezier uit naar de rest van Europa!

Zelf een grensbelemmering melden? 

Dat kan via het invulformulier op deze website www.schakelpunt.eu/grensbelemmering-melden 

Opgelet: Enkel overheden, (publieke) instellingen of grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden kunnen een belemmering indienen. Burgers, ondernemers of grensarbeiders met een bepaald grensprobleem nemen eerst contact op met hun lokaal Grensinfopunt of hun stad/gemeente.