De Schelde zet koers naar duurzaam toerisme

Wiebe: We zijn aan boord van De Vrijbuiter. Het schip is al 120 jaar oud! Het is gebouwd in Meppel om vrachtvervoer mee te transporteren. Van de honderden schepen die toen gebouwd werden, zijn er nu nog zo’n 300 à 400 over. De meesten daarvan zijn nu charterschepen, voor uitjes met families of schoolklassen. Het is uniek dat er nog zoveel van deze schepen aan het varen zijn. Het schip is gebouwd met het idee dat voor zo’n 40 tot 50 jaar zou varen maar nu, 120 jaar later, vaart het nog! Daarbij gaat hierdoor het ambacht ook niet verloren. We varen nog steeds en ik maak ondertussen al 4 jaar deel uit van de geschiedenis van dit schip.

Met dit schip doen we van alles. We gebruiken het voor educatieve doeleinden zoals jongeren leren zeilen. Het is ook een hotel. Op dit moment hebben we hier jongeren slapen die jury zijn bij het Film by the Sea festival. Het schip wordt evenals ingezet bij festivals als duurzaam transport én als hotel. We vervoeren ook ons eigen bier, wijn en binnenkort onze thee. Ook proberen we overal streekproducten over te brengen. Zo vertellen we verhalen en promoten we duurzaamheid.

Ons schip heeft veel raakvlakken met (Be)Leefbare Schelde. Net als in het project, is er een link met het verleden: het schip werd vroeger gebruikt om mensen en goederen te vervoeren. En net als het project, zijn we ook bezig met de toekomst en zijn erg bezig met duurzaam toerisme. Wij varen nu als eerste schip van deze vloot elektrisch en zijn als eerste aan het uitzoeken tegen welke dingen we aanlopen met deze elektrische voortstuwing. We pionieren op de Zeeuwse Delta. Ons schip vormt dus een mooie verbinding tussen het verleden en de toekomst. Hoe mooi, dus, dat dit 120 jaar oude schip symbool staat voor iets nieuws! Het (Be)Leefbare Schelde-project past hier dus goed bij.

Annelies: (Be)Leefbare Schelde is een grensoverschrijdende samenwerkingsproject binnen de Scheldedelta regio. Het Geopark Schelde-Delta, een groot, divers park dat wij graag wilden laten erkennen tot UNESCO Global Geopark Schelde Delta. En dat is gelukt! Het project is als ware een vliegwiel dat we gebruiken voor de duurzame, sociale en culturele ontwikkeling van het geopark. Door aan beide kanten van de grens de handen ineen te slaan, proberen wij het gebied verder te versmelten.

En dit doen we met een heel aantal partners, onder andere met de provincies Antwerpen, Noord-Brabant, Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen en Zeeland, maar ook met gemeentes Bergen op Zoom, Borssele, Kapelle, Oostende, Sint-Niklaas, Puurs-Sint-Amands, Reimerswaal, Rumst, Steenbergen, Tholen, toeristische organisaties zoals Toerisme Oost-Vlaanderen en Westtoer, het Watersnoodmuseum, de Zuiderwaterlinie Alliantie, kennisinstellingen Thomas More, HZ UAS, de Belgische Geologische Deinst en een ondernemer zoals De Vrijbuiter Zeilen. Samen hebben we goed nagedacht over wat ons doel is: we willen het culturele erfgoed in stand houden en ervoor zorgen dat de omgeving in het oog valt en bezoekers het kunnen ervaren. Dus we zijn gaan nadenken over hoe het gebied verrijkt kan worden door verschillende (bestaande en nieuwe) initiatieven en op welke manier verbindingen gelegd kunnen worden.

Zo is er de koppeling met toerisme. Toerisme is leuk en interessant, maar het zorgt ook voor een bepaalde druk aan de kust. Via dit project willen we proberen om de druk te verkleinen en zo duurzaam toerisme te introduceren en de herkenbaarheid vergroten van de Schelde Delta regio als waardevolle toeristische bestemming.

Annelies: Met het project willen we dat mensen verder gaan kijken dan bijvoorbeeld het strand. Zo proberen we dus om mensen verder het achterland in te krijgen en dit doen we voornamelijk door te informeren. Wij gaan verschillende routestructuren, ontvangstpoorten en parels (toeristische bezienswaardigheden, red.) renoveren en ontwikkelen, en we presenteren die dan als één geheel door middel van verhaallijnen. Deze verhaallijnen informeren bezoekers over het gebied. Zo hebben we een verhaallijn over het leven met het water, over de geschiedenis en over het klimaat. Wanneer bezoekers deze verhaallijnen volgen, worden ze telkens geënthousiasmeerd om de andere parels in het verhaal ook te bezoeken. Zo wordt men ervan bewust dat er meer is dan dit ene stukje en gaan ze ook andere plekken bezoeken, dieper het achterland in. Voorbeelden van onthaalpoorten en parels zijn het Watersnoodmuseum en de Verdronken stad Reymerswael.

Wiebe: Duurzaam toerisme gaat over je ecologische voetafdruk, maar ook over wat een streek te bieden heeft. Tijdens de coronapandemie zagen we dat veel mensen in eigen land op vakantie gingen. Mensen die hier nog nooit waren geweest, waren verrast met wat ze allemaal ontdekten. En dat gaat niet alleen over het grote toerisme, maar ook over de kleine dingen die een streek bijzonder maakt. Dat is wat we willen gaan promoten onder de toeristen. Zo kunnen we makkelijk een uitje aanbieden waarbij je naar zeehonden gaat kijken – dan ben je snel uitverkocht – maar we willen ook graag andere verhalen vertellen. Binnen dit project bekleden wij daarom eigenlijk de functie die schepen vroeger ook hadden. Vroeger brachten ze naast goederen en mensen ook verhalen met zich mee. Daar zijn we nu ook weer mee bezig: met De Vrijbuiter verbinden wij de parels van de Oosterschelde met elkaar en zo vertellen we de verhalen van de Schelde. Daarbovenop varen wij streekproducten rond of organiseren we Oosterschelde clean-ups met jongeren. We zijn steeds aan het kijken hoe we meer initiatieven in het toerisme kunnen implementeren die goed zijn voor de omgeving.

Annelies: Tja, wie is nu eigenlijk de geoparktoerist? Daar zijn we nog steeds niet helemaal uit. Thomas Moore en de HZ UAS zijn nu bezig met onderzoek om de toeristen in kaart te brengen die hier naartoe willen. Dit wordt o.a. gedaan door onderzoek naar de leefstijl van de bezoekers van de Schelde Delta Regio. Wat we merken is dat er verschillende soorten toeristen naar deze regio komen. Bijvoorbeeld de toerist die alleen aan het strand wil liggen en de toerist die na twee dagen strand ook wel een keer iets cultureels wil doen. We willen de toeristen het liefst de gehele Schelde Delta Regio laten beleven.

Wiebe: Het vinden van de juiste toeristen is ook een groot deel van dit project. Hoe vind je de mensen en hoe vertel je het verhaal. Wij zijn vooral op zoek naar toeristen die het wat rustiger willen doen wanneer ze op vakantie zijn. Wat we merken is dat mensen vroeger altijd een week meegingen met het schip. Toen 5 dagen, toen een weekend. En nu vinden mensen 3 uur al lang, maar willen ze wel alles zien en doen waar we vroeger een week voor namen. We zijn dus op zoek naar toeristen die weer meer de tijd nemen, want het kan nu eenmaal niet allemaal in 3 uur. Om hen te bereiken zijn we aan het samenwerken met andere organisaties die zich daarmee bezig houden. Zo vinden we steeds beter de juiste toeristen.

Annelies: Jazeker. We willen het gebied doorontwikkelen, maar kunnen dat niet alleen. Particpatie is ontzettend belangrijk. Allereerst moet je dus nadenken over hoe je de omgeving meekrijgt. Hoe communiceer je met bewoners, hoe maak je ze enthousiast?. Uiteindelijk vergroot ons project ook de leefbaarheid van de omgeving. Daarnaast moet je je plan toetsen met anderen, want jouw beeld hoeft niet het complete beeld te zijn. Het is daarom belangrijk dat je zoveel mogelijk perspectieven hebt voor je begint.

Wiebe: Absoluut. Ik luister natuurlijk ook goed naar de oude schippers op de kant. Soms hebben ze wel (erg) sterke verhalen, maar er zit wel veel kennis en ervaring in.

Annelies: We betrekken bewoners en ondernemers door ze uit te nodigen. Bijeenkomsten worden georganiseerd, terreinen worden bezocht en er zijn inspraaksessies. Bewoners en bedrijven worden uitgenodigd om te spreken in panelgesprekken. Zo zorgen we ervoor dat we niet alleen maar zenden maar ook ontvangen. Dat is nodig en al onze partners zijn zich daar erg van bewust.

Annelies: Ja. Om betrokkenheid te versterken, werd er een fotowedstrijd uitgezet. Wie het best het Geopark Schelde Delta kan weergeven in een foto, wint. Hun foto’s worden allereerst tentoongesteld in het Zwin natuurpark. Vervolgens reist deze expositie rond door het gehele geopark gebied. Met dit soort activiteiten willen we de zichtbaarheid van het park vergroten.

Annelies: (Be)Leefbare Schelde is een mooi project! Er gebeuren heel diverse dingen. En het is fascinerend om te zien hoe al die verhaallijnen, met duurzaamheid als basis, aan elkaar worden verknoopt. Daarom hoort dit project bij deze tijd. Op de HZ UAS zie ik dat jongeren duurzaamheid heel interessant vinden. Ons project kan de huidige generatie heel erg aanspreken en nu hopen we dat ook te doen voor de andere generaties.

Wiebe: Dat mag in deze tijd wel wat meer in de wereld: dingen aan elkaar knopen en samenbrengen. Je ziet tegenwoordig veel negatieve verhalen over hoe het gaat in de wereld. Wij proberen juist in kansen te denken. En met zo’n project kun je heel goed laten zien dat er ook mensen zijn die samenwerken.

(Be)Leefbare Schelde is een groot samenwerkingsproject dat door middel van verschillende verhaallijnen en activiteiten het gehele Geopark Schelde-Delta wil versmelten en de toerist ertoe wil verleiden verder te kijken dan alleen het strand want de Schelde Delta Regio heeft zoveel meer te bieden. Op deze manier dragen de projectpartners bij aan het verduurzamen van de toeristische sector maar ook aan het ontdekken van de streek zelf en het vergroten van de leefbaarheid in het gebied. Zeker een mooi project. Ik bedank Annelies en Wiebe voor hun verhaal.

Mocht je geïnteresseerd zijn geraakt en meer te weten te willen komen over de Vrijbuiter, klik dan hier voor meer informatie. Meer informatie over Geowonder vind je hier.