Grenspark Groot Saeftinghe: waar haven, landbouw en natuur hand in hand gaan

We zitten in Doel, wat waarschijnlijk het meest gekende dorp van het grenspark is, omwille van de havenuitbreiding van de Haven van Antwerpen én de kerncentrale die hier ook vlak naast is. We zitten bovendien naast de Scheldemolen, een mooi stukje erfgoed, waar we in het aangrenzende voormalige restaurant ons tijdelijke infopunt hebben ingericht om bezoekers te kunnen ontvangen.

Dat is natuurlijk waar we nu exact zitten, maar als we het in een ruimer gebied situeren, bevinden we ons in het noorden van het Waasland en in Oost-Zeeuws-Vlaanderen. Het gebied kenmerkt zich door de Scheldepolders waar we ons nu bevinden. Het maakt deel uit van twee landen, België en Nederland, en twee provincies, Oost-Vlaanderen en Zeeland. Dus we zitten echt wel in een grensoverschrijdende streek, waar een aantal typische kenmerken de identiteit van het gebied bepalen. Dat is de drie-eenheid van het gebied: de haven, de natuur en de landbouw, die hier heel sterk aanwezig zijn.

Grenspark Groot Saeftinghe is niet alleen de titel van ons Interregproject, maar het is eveneens de noemer waaronder onze bredere gebiedswerking fungeert. De veelheid van actoren en hun respectievelijke belangen rond natuur, landbouw, industrie... zorgden voor heel wat onzekerheid in de streek in het verleden, die tot heuse protesten hebben geleid.

Met onze werking zijn we eigenlijk omgeschakeld van protest tot ontwikkeling. Van nee, naar doe mee. Wij – als grensparkwerking – zetten ons in om sámen met de streek te werken aan de toekomst – en niet ieder voor zich. We hebben daar al veel stappen in gezet. We hebben daadwerkelijk de overheden, bewoners én ondernemers uit de streek samen aan tafel gezet. Zo krijg je een horizontale werkwijze.

Ja, we zitten nu in Doel en dat is best exemplarisch. Aan de Vlaamse zijde is veel protest geweest rondom de havenuitbreidingen en er waren, logisch, zorgen rondom onteigeningen. Ondernemers en bewoners wisten niet meer of ze nog konden investeren in hun leven hier. Veel mensen zijn toen effectief ook vertrokken.

Aan de Nederlandse zijde was er weerstand tegen de ontpoldering van de Hedwige-Prosperpolder. Eind 2023 is de polder weer verbonden met de Schelde. Men ziet het landbouwlandschap veranderen in getijdennatuurgebied waar twee keer per dag het Scheldewater in- en uitstroomt en dat brengt verschillende emoties teweeg. Kortom, er was hier een verstoorde sociale cohesie.

Gelukkig zijn we intussen van die situatie geëvolueerd. De mensen die hier wonen en werken zijn trots op hun gebied. We voelen een sentiment vanuit de lokale bevolking dat ze nu vooral vooruit willen en uitkijken naar kansen waarin we mekaar kunnen versterken.

We zetten sterk in op participatie. En daarmee bedoelen we niet dat we een of twee infomomenten inplannen waarin we vertellen wat we doen en klaar. We proberen heel hard samen te werken met de mensen van de streek, de ‘streekholders’. Dat zijn betrokkenen die zich willen engageren voor het gebied. Met hen werken we samen rond verschillende thema’s. Het gaat erom dat we de synergie tussen de haven, natuur en landbouw verbeteren. We zoeken naar win-win oplossingen.

Dit doen we onder andere door halfjaarlijkse streekholderbijeenkomsten te organiseren waarin we om input vragen. Daarnaast hebben we verschillende werkgroepen van bewoners. Ook netwerken van grensparkgidsen, -landbouwers en gastheren en -vrouwen (toeristisch-recreatieve ondernemers) werden in het leven geroepen. Onze organisatie is ook structureel versterkt met een groepje streekholders die onze Denktank zijn geworden. Ze zijn een volwaardige stem in ons dagdagelijkse werking.

Kort samengevat investeren wij ten eerste in drie onthaalpoorten in het grenspark onder het mom van ‘duurzaam toerisme’. Een onthaalpoort is een plek waar je mensen in de streek ontvangt, waar ze informatie kunnen krijgen en waar rondleidingen kunnen starten, waar restaurants zijn en sanitair, en waar bezoekers kunnen parkeren.

Deze drie onthaalpoorten worden gerealiseerd in Emmadorp, in Prosperdorp en in het Hedwige-Prospergebied. In Emmadorp gaan we het bestaande bezoekerscentrum Verdronken Land van Saeftinghe renoveren en verduurzamen. De Prosperhoeve in Prosperdorp is een oud landgoed uit de 19e eeuw dat we gaan restaureren. Ook komt er een parkeerzone, een horecagelegenheid, en een natuurlijke speelzone voor kinderen. Daarnaast gaan we een uitkijktoren bouwen op de Panoramaheuvel in het Hedwige-Prospergebied. Deze toren gaat ook functie doen als radartoren voor de scheepvaart. Zo worden twee belangen al gecombineerd. In deze toren komt bovendien een expositieruimte, een restaurant, eco-lodges en een panoramaterras.

Het tweede deel is dat wij bijdragen aan het sturen en spreiden van bezoekers. We willen hier namelijk geen attractiepark van maken. Enerzijds omdat de inwoners daar geen behoefte aan hebben. Anderzijds hebben we te maken met verstoringsgevoelige natuur die beschermd moet worden. Dus wat wij gaan doen is bezoekers monitoren; meten wanneer het druk is en waarom. Maar we gaan ook investeren in de mobiliteit, bijvoorbeeld door wandel- en fietspaden aan te leggen, kaartmateriaal te maken en een belevingsgids te ontwikkelen. We willen ook de infrastructuur verbeteren door bijvoorbeeld rustpunten te creëren en informatieborden neer te zetten.

Het eerste Interregproject was enerzijds grotendeels gericht op het bereiken van welbepaalde natuurdoelstellingen. Anderzijds was er een luik rond een heuse identiteitsontwikkeling van deze streek. Zo werd in 2016 ‘het grenspark’ geboren. Toen hebben we samen met de streek een volwaardig identiteitstraject afgelegd. Dat ging van schetsen en ontwerpen tot het beantwoorden van vragen als ‘welke geur, kleur, merk of materialen associeer je met het grenspark?’. Dit deden we om echt te gaan zoeken naar wat nu net zo kenmerkend is voor het gebied. Naast veel meer, is ook ons huidige logo het resultaat van die identiteitsoefening.

Daarnaast was er dus ook het eerste luik rond natuurontwikkeling, waar de eerder genoemde ontpoldering deel van uitmaakte. Die was als het ware de aanleiding om nauwer te gaan samenwerken in de streek. Diezelfde jaren is een gebiedsagenda gemaakt waarin we een toekomstvisie hebben opgemaakt.

Na dat eerste Interregproject hebben we zelfstandig met ons partnerschap een samenwerkingsverband gesloten en een ontwikkelingsprogramma opgemaakt. Ons nieuwe Interregproject is een manier om een deel van dat programma tot uitvoering te brengen.

Dat klopt! We zijn altijd verheugd vele gezichten terug te zien, maar we proberen ook steeds nieuwe bewoners, bezoekers, ondernemers, bestuurders en andere streekholders aan te trekken.

Vanaf mei tot en met oktober organiseren we een aantal streekwandelingen in enkele dorpen (Ossenisse, Prosperdorp, Emmadorp, Doel, Kieldrecht) waarin wij de bezoekers vertellen over wat wij ontwikkelen. Daar bespreken we ook hun visie op de toekomst voor de streek.

Op 23 juni organiseerden we ‘De 7 wonderen van Grenspark Groot Saeftinghe’. Bezoekers konden zeven unieke locaties in het grenspark ontdekken onder het motto ‘beleef vandaag en ontdek morgen’. Nu is er namelijk al veel te zien, maar we willen ook duidelijk maken dat er ook nog veel gaat gebeuren en hopen mensen er dan toe te verleiden om later terug te komen om de hele streek te beleven.

We koppelden daaraan ook een mobiliteits-en testevent waarin bezoekers zich konden bewegen doorheen het gebied met een golfkar, quattrocycle, lopifit... noem maar op. Zo experimenteerden we met wat er mogelijk is in het park qua mobiliteit. Het was een geweldig evenement!

Grenspark Groot Saeftinghe is een uniek project waar natuur, landbouw en havenindustrie samenkomen in één grensoverschrijdend gebied. Door harmonieus samen te werken met de zogenaamde ‘streekholders’, kan het grenspark duurzaam toerisme bevorderen in samenspraak met alle belanghebbenden. Hiermee bewijst Grenspark Groot Saeftinghe dat samenwerking en respect voor ieders belangen kunnen leiden tot positieve en blijvende veranderingen in de regio. Ronduit inspirerend.

Foto's © Grenspark Groot Saeftinghe – Sven Dullaert