Leren met Leon, de pop die leeft

Een van de blikvangers is de High Fidelity Simulator, beter bekend als Leon. Een levensechte pop die ademt, knippert met de ogen, een hartslag heeft en zelfs een klaplong kan nabootsen. We gingen op bezoek in het gloednieuwe Zorglab in Antwerpen, waar Joyce De Buysscher (vroedvrouw en lector aan de Verpleegschool Antwerpen) en Dave Verhelst (kwaliteitscoördinator en beleidsondersteuner bij Verpleegschool Antwerpen) ons meenemen in de wereld van simulatie-leren.

Joyce: (lacht) Kom maar dichterbij. Leon ademt, hij maakt ademhalingsgeluiden en je kan zijn hartslag voelen. Met een stethoscoop hoor je zelfs long- en hartgeluiden. We kunnen er allerlei pathologieën in programmeren: van een klaplong tot verwijde pupillen bij een hersenaandoening. Studenten kunnen dat onmogelijk bij elkaar oefenen. Bloeddruk meten lukt nog, maar afwijkingen simuleren? Daarvoor heb je Leon nodig.

Joyce: Absoluut. Theoretisch kan je lesgeven over een klaplong, maar pas als je die echt hoort, blijft het hangen. In het Zorglab kunnen leerkrachten specifieke scenario’s aanvragen: een patiënt met hartruis, of iemand met een darmobstructie. Leon gaat veel verder dan de klassieke oefenpoppen die in veel scholen gebruikt worden.

Joyce: Wij zijn ingestapt met een focus op simulatieleren en het enthousiasmeren van mensen voor de zorg. Voor dat doel was Leon perfect: levensecht én bruikbaar op elk niveau, van secundair onderwijs tot artsenopleiding.

Dave: Ons lab richt zich vooral op onderwijsniveau 3 tot 5. Universiteiten trainen vaak hoogtechnologische handelingen, zoals intubaties. Maar in woonzorgcentra spelen andere crisissituaties: wat doe je als een patiënt valt, of als je tegelijk een arts en een ambulancedienst moet informeren? Dat leer je hier in een veilige omgeving. Tijdens stages nemen artsen het vaak over als er iets misloopt, waardoor studenten enkel observeren. In ons lab kunnen ze zélf fouten maken en daaruit leren.

Joyce: Officieel nog niet, maar we draaien sinds dit jaar volop. Vorig jaar nodigden we scholen en werkveldpartners al uit voor kennismakingssessies. De reacties waren heel positief.

Dave: Ik herinner me een training waarin Joyce bewust foute informatie gaf. Twee zorgkundigen, die al jaren samenwerkten, merkten het op maar durfden niets te zeggen. Tijdens de nabespreking bleek dat ze elkaar wel een blik hadden gegeven. Zulke momenten zijn goud waard: je kan ze terugspoelen en bespreken.

Joyce: Ja, alles wordt live gestreamd naar een observatieruimte. Studenten maken notities en komen nadien mee in de debriefing. Observatoren letten elk op iets anders: communicatie, samenwerking, of technische vaardigheden. Zo’n afstand is belangrijk, want als de observatoren zich in dezelfde kamer bevinden, reageren deelnemers minder natuurlijk.

Dave: Voor nieuwkomers kan het intens lijken, maar de deelnemers ervaren het juist als veilig. Hier mag je fouten maken. Die openheid is cruciaal om echt te leren.

Joyce: Nee, we trainen drie pijlers: vaardigheden, communicatie en samenwerking. In de zorg gaat het vaak fout door een hapering in de communicatie.

Dave: Dat klopt. We werken aan een echte speak-up-mentaliteit, waarbij zorgverleners durven benoemen dat iets niet klopt, of dat nu tegenover een dokter, een verpleegkundige of een collega-zorgkundige is.

Joyce: Het mooie is dat we het werkveld letterlijk hier naar binnen halen. In onze immersieve ruimte projecteren we beelden van de eigen werkomgeving: een afdeling van een ziekenhuis, een woonzorgcentrum of een huisartsenpraktijk. We programmeren de knoppen en toestellen precies zoals ze op hun werkplek staan. Dat geeft een bijzonder realistisch gevoel en maakt de training meteen herkenbaar.

Joyce: Ik geef zelf veel trainingen, maar ik ben zeker niet de enige. We vinden het belangrijk dat iedereen zijn éigen rol speelt: een student verpleegkunde kruipt niet in de huid van een arts, een zorgkundige blijft zorgkundige. Zo oefenen mensen in de context waarin ze straks ook écht zullen werken.

Dave: Dat is een bewuste keuze. Als je een rol speelt die te ver van je dagelijkse realiteit afstaat, neem je er minder van mee. Door scenario’s te bouwen rond de functie die iemand in het echt uitoefent, leren deelnemers veel gerichter. En er wordt nooit met punten gewerkt, het gaat om oefenen, feedback krijgen en groeien in een veilige omgeving.

Joyce: Heel veel. Sommige partners zijn ver met VR-toepassingen, waarbij je brandwonden of andere letsels virtueel op de pop projecteert. Dat inspireert ons enorm.

Dave: We begonnen als aparte scholen met eigen noden, maar werken nu steeds meer samen rond scenario’s. Zo ontwikkelen we gezamenlijk patiëntverhalen en probleemstellingen. Dankzij onze Nederlandse partners werken we sinds kort zelfs met een elektronisch patiëntendossier in de trainingen. Dat maakt de ervaring nog realistischer.

Joyce: Eerlijk? Dan hoop ik dat we al aan een volgend project bezig zijn (lacht). Dit Zorglab is een fantastische start, maar het mag geen eindpunt zijn. We willen blijven vernieuwen en verder bouwen op wat we hier hebben opgezet.

Dave: We hebben bewust gekozen voor een setup die flexibel is. Als we ooit moeten verhuizen, kan het hele lab gewoon mee. Op langere termijn dromen we ervan om een provinciaal referentiecentrum te worden. Vergelijk het met de luchtvaart: piloten moeten regelmatig in een simulator trainen om hun vaardigheden scherp te houden. Waarom zou dat in de zorg niet even vanzelfsprekend zijn?

Joyce: We merken nu al dat het werkveld staat te springen om hier te komen trainen. Als we de komende jaren nog nauwer samenwerken met ziekenhuizen, woonzorgcentra en scholen, kunnen we echt een structurele rol spelen in hoe zorgteams worden voorbereid. Het potentieel is enorm.