Aquatuur: naar een hogere klimaatrobuustheid via natuurgebaseerde oplossingen

Achter jullie pronken maar liefst vijf Interregposters van verscheidene projecten, maar vandaag gaan we het specifiek hebben over Aquatuur. Kunnen jullie toelichten wat jullie rol is in dat project?

Isabelle: In juni startte ik als communicatiecoördinator bij Vlakwa (Vlaams Kenniscentrum Water, een team binnen VITO - Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek, red.). In mijn mandje zit onder andere Aquatuur, en ik ben verantwoordelijk voor alle communicatieaangelegenheden rond dat project. Denk daarbij aan het ontwerpen van banners, het schrijven van nieuwsbriefartikelen en het onderhouden van de website. Ook probeer ik leuke momenten vast te leggen op foto tijdens onze events.

Simon: Ik ben een van de drie waterinnovatoren binnen Vlakwa. Mijn rol bestaat erin om mensen samen te brengen en hen te laten samenwerken. Ik initieer, faciliteer én coördineer projecten in de thema’s ‘water’ en ‘landschap’. Zo is ook mijn rol ontstaan binnen Aquatuur als projectcoördinator. Ik laat mij hierbij onder andere inspireren door de Transitiearena Water H2O50 en door onze recent gelanceerde dynamische leeragenda voor een waterbewuste economie, Oona.

Kan je me die twee even toelichten?

Simon: De Transitiearena Water is een initiatief van Vlakwa en VITO in samenwerking met de Vlaamse Milieumaatschappij, De Vlaamse Waterweg, De Watergroep, Aquafin, Departement Omgeving, Water-Link, Pidpa en Farys. Hier komen frisdenkers samen om een systemische kijk te ontwikkelen voor een toekomstbestendig watersysteem.

Vanuit die systeemkennis groeide Oona, een dynamische leeragenda voor een waterbewuste economie die werd gelanceerd eind september 2023. We maakten die agenda op in opdracht van de Vlaamse regering (EWI). In Oona zijn een aantal leeropgaven gedefinieerd en met Aquatuur proberen we invulling te geven aan enkele van die leeropgaven, zoals ’diep grondwater is enkel strategische reserve’.

Hoe zal deze invulling vorm krijgen in het project?

Simon: We startten vanuit de probleemstelling dat we alsmaar kwetsbaarder worden door klimaatverandering inzake waterbeschikbaarheid. Zo valt er genoeg water in Vlaanderen en Nederland, maar niet altijd op het juiste moment en in de gewenste hoeveelheid. Daarom werken we bijvoorbeeld aan het onder- en bovengrondse opslaan van neerslagoverschotten om vervolgens in te zetten in perioden van droogte.

Daarnaast willen we ook de kwaliteit van dat water verbeteren. Bijzonder in dit project is dat we hiervoor gebruik maken van natuurgebaseerde oplossingen. We mikken er ook op dat deze ingrepen mooi ingepast of geïntegreerd worden in het landschap, opnieuw een voorbeeld van breed denken. Het zijn met andere woorden ‘groenblauwe oplossingen’. We testen op verschillende locaties doorheen de grensregio zo’n oplossing in praktijk uit. Zo hebben we cases in Noord-Beveland (NL) en Aalter (BE).

Aanvullend daarbij hebben we ook oog voor het socio-economische verhaal waarbij we op zoek gaan naar nieuwe verdienmodellen voor de landbouwers op basis van systemische waardering van waterbeschikbaarheid en ecosysteemdiensten.

En wat ondernemen jullie inzake het kwaliteitsverhaal?

Simon: Voor de nodige zuivering en opwaardering van waterstromen installeren we landschappelijk geïntegreerde ‘constructed wetlands’. Hiermee zullen we via allerlei biologische en fysische processen vervuilende stoffen uit het water filteren.

Ik las recent in jullie eerste rapportage dat de eerste schop intussen de grond is in gegaan.

Simon: Klopt! In Schouwen-Duiveland zijn we intussen gestart met de aanleg van een zogenaamd ‘kreekruginfiltratiesysteem’. Op een diepte van vijf meter hebben we diepe drains aangelegd. Deze zullen worden aangesloten op een pompput. Op die manier kunnen we zoetwater vanuit de zoetwaterbel onttrekken in het groeiseizoen. Voor het duurzaam beheren van deze zoetwaterbel wordt het perceel van 6 hectare boven de zoetwaterbel in de loop van dit jaar voorzien van drainage. Drainagewater vanuit naastgelegen percelen ter grootte van 12 hectare wordt daarvoor als bron gebruikt gedurende het winterseizoen.

Isabelle: Er is alvast een leuke reportage gemaakt door Omroep Zeeland over deze activiteit.

Simon: Bovendien zijn ook de werkzaamheden langs Vlaamse zijde gestart door Inagro. Zij zullen rondom een zoetwaterbassin allerlei ecologische ingrepen voltooien die ervoor moeten zorgen dat zoetwaterbassins geen val voor dieren vormen.

Isabelle: Dat doen ze door uitloopmatten, loopplanken en drijvende eilandjes te creëren waardoor de dieren grip krijgen en het bassin opnieuw kunnen verlaten. De wildcams bevestigden ondertussen trouwens dat er heel wat leven is rond die zoetwaterbassins! Zo zijn er zijn al marters, vossen, ratten, katten… en zo meer waargenomen.

Simon: Wat ook mooi is aan deze activiteit is dat ze complementair is met de Nederlandse activiteiten, want aan Nederlandse zijde wordt net buiten het bassin gekeken hoe de landschappelijke inpassing de integratie in het landschap kan verbeteren, de biodiversiteit kan bevorderen en functionele agrobiodiversiteit kan hebben, zoals plaagbestrijding.

Isabelle, het viel me op dat je de Aquatuurpagina op onze Interregwebsite regelmatig van leuke updates voorziet. Vanuit Interreg stemt ons dat natuurlijk heel erg gelukkig. Wat nog meer in het oog sprong, is de heuse Interregtaart die jullie lieten maken. Dit moet de eerste in zijn soort zijn die ik zie sinds mijn vier jaar bij Interreg.

Isabelle: Die werd gebakken ter gelegenheid van het in de grond stoppen van de eerste schop van de diepe drains in Schouwen-Duiveland.

Simon: Je ziet, we pionieren in alles!

Ik mag het als objectieve projectadviseur niet te luid roepen, maar ‘Aquatuur’ vind ik toch wel de meest Interregwaardige projectnaam sinds de start van onze zesde programmaperiode. In welke context werd deze verzonnen?

Simon: Die is ontstaan ’s ochtends om 5 uur in mijn bed. Toegegeven, de aanloop naar Aquatuur was niet altijd evident. De laatste weken gingen af en toe gepaard met kortere nachten. Zo kwam de naam ‘Aquatuur’ opeens in mij op tijdens zo’n nacht. Gelukkig blijkt de naam te werken. We merken dat hij meer en meer uitgedragen wordt én dat er vanuit allerlei hoeken steeds meer interesse komt in wat we doen. Mensen kloppen nu reeds aan bij ons omdat ze wachten op onze resultaten, want ze hopen zelf ook gelijkaardige installaties te kunnen gaan opzetten.

Isabelle: We zien trouwens dat die interesse ook komt van buiten de grensregio. In september koppelden we ons startevent aan WETPOL. Dat is een internationaal symposium rondom het thema ‘wetlands’ en hoe we verontreiniging hiermee kunnen remediëren. Dankzij die koppeling konden we heel wat internationale experten naar ons event lokken. Ze namen er deel aan de interactieve werktafels waar we expertise uitwisselden. We deelden onze Vlaams-Nederlandse kennis met hen, maar omgekeerd hebben we ook heel wat input verkregen. Bovendien bleef die samenwerking niet beperkt tot het event, maar loopt ze verder voor enkele cases binnen het project. Erg fijn om dit te zien!

Even terug naar onze eigenste grensregio. Hoe verloopt de samenwerking met Nederlanders?

Simon: Ik vind dat Vlaanderen-Nederland heel complementair is. Ik studeerde zelf ook in Nederland, en was er vorige week nog drie dagen. Nederlanders zijn heel straightforward, waar wij Belgen veel bedeesder zijn. Wij brengen dan weer meer gelaagdheid aan in zaken, waar zij recht op het doel afgaan. In die zin zijn we zeker complementair. We merken zelfs dat we al structureel een Vlaams-Nederlandse reflex maken in ons denken. We verkennen dan ook hoe we dit structureel kunnen verankeren samen met enkele Vlaamse-Nederlandse partijen.

Isabelle: Iets pittiger: de Vlaamse en de Nederlandse wetgeving lopen niet altijd gelijk. Maar het mooie is dat door met mekaar te praten, we toch vele zaken oppikken die we kunnen meenemen bij het uitwerken van onze eigen cases. Het werkt heel inspirerend.

Ik stel voor dat we met die mooie woorden het interview hier af ronden. Dank voor jullie tijd, en nog belangrijk: jullie inzet om van onze grensregio een groenere plek te maken. Tot snel!