De toekomst van de groene stad

De dag werd geleid door Maartje Bregman, een klimaatoptimist met een eigen klimaatpositief magazine “Happy Times”. Zelf zegt ze het volgende over duurzame en klimaatbestendige steden: “Misschien moeten we met kleine groepen in actie komen, en volgt de rest”. Dit is precies waar deze dag voor staat: de eerste stappen zetten door de lancering van een opleiding die zich focust op een groene leefomgeving en de start van een Interreg project dat zich bezighoudt met stadsvergroening.

Klimaatrobuust StadsGroen doet onderzoek naar het beter en effectiever vergroenen van de stadsomgeving. Dit doen ze in een grensoverstijgende samenwerking met 12 partners, iets waar Wethouder Ralph Geers van de gemeente ’s-Hertogenbosch erg trots op is: “Alleen gaan we de wereld niet veranderen, maar met deze 12 partners kunnen wij dat!” De resultaten van de onderzoeken worden geborgd en benut in praktijkonderwijs en bijscholing zoals de nieuwe opleiding aan de HAS.

De opleiding Groene Leefomgeving is een 2-jarige opleiding met erkend hbo diploma. De opleiding heeft als doel om een brug te slaan tussen onderzoek, praktijk en onderwijs. Met als thema’s stedelijke vergroening, biodiversiteit, klimaatadaptatie, robuust water en bodemsysteem en natuurinclusieve landbouw.

Nico Tillie, landschapsarchitect bij de TU Delft en voorzitter van de wetenschappelijke raad van NL Greenlabel, is één van de sprekers en haalt meteen aan het begin van zijn presentatie klimaatverandering aan, maar hij benoemt ook dat materiaalschaarste een probleem is om te ijveren voor het landschap van de toekomst. Als er wordt gesproken over het klimaatrobuust maken van ons stadsgroen, dan gaat het vooral over onze bodem. Het meest voor de hand liggende voorbeeld is het vinden van een duurzame oplossing voor beton, en het ontharden van straten en parkeerplaatsen. Maar het gaat over meer dan alleen plaats maken voor groen. Voor je de boom plant, moet je zorgen dat hij kan wortelen. Oftewel: alles start in en met de bodem.
Tillie trok een nog breder register open: hij ziet stadsgroen als een systeem waarin moet samengewerkt worden, tussen verschillende partijen die de belangen van de vergroening van de stad doortrekken. Door gelaagdheid in het stadsgroen te hanteren kan een groensysteem veel verschillende functies bevatten. Bomen op verschillende hoogtes zetten, werken met verschillende soorten groen en wateropslag voorzien zorgt ervoor dat heel veel verschillende insecten en dieren worden aangetrokken.

Na Nico Tillie komt er nog een Nico aan het woord. Dit keer Nico Wissing, landschapsarchitect en oprichter van NL greenlabel, die zijn presentatie meteen begint met een belangrijke vraag die zeer goed past binnen het concept van het project: ethisch of esthetisch? Staat de struik in de straat er alleen omdat het er mooi uitziet of biedt het ook nog verkoeling of brengt het fruit met zich mee? Heeft stadsgroen een functie en hoe snel kan een jonge boom deze functie bereiken? Door deze vragen te stellen benadrukt hij nog eens waarom een opleiding als deze zo belangrijk is. Er wordt gedacht aan de volgende generatie, samen met de studenten worden onderzoeken uitgevoerd en vragen gesteld.
Maar Nico gaat zelfs nog een stapje verder “We gaan groen moeten kapitaliseren, omdat we het nodig hebben.” Want waar hechten we belang aan bij het zien van bijvoorbeeld een boom en welke waarde geven we eraan? Is een boom van belang omdat er insecten op leven, of gaat het eerder over het genot dat we hebben als we ernaar kijken of de koelte die het ons brengt op een warme zomerdag? Een interessant aspect dat de studenten in de zaal ook mee kunnen nemen in hun opleiding.

Na de presentaties wordt het tijd voor de deelsessies, van te voren kon er gekozen worden uit 5 verschillende richtingen: Werklandschappen van de toekomst, Stedelijke bosbodem, Handreiking Groen In en Om de stad en Klimaatrobuuste Plantensoorten en combinaties. Ik koos voor dat laatste, wat gegeven werd door Jan Merens en Robbe de Beelde van de UGent. In een klein klaslokaal werden de resultaten gepresenteerd van het onderzoek dat de UGent uitvoerde voor het Interreg-project. Het onderzoek is nog in volle gang en hun samenwerking met de stad Brugge (een van de partners in het Interreg-project) moet nog beginnen. Vlak buiten de stad wordt er een onderzoeksproject gestart om te zien welke combinaties van bomen en lage begroeiing werkt. “Dit onderzoek gaat niet over problemen herkennen maar ook over oplossingen zoeken of compenseren”, aldus Robbe de Beelde. Na de presentatie kwam er een discussie op gang tussen de verschillende luisteraars in de ruimte, er is duidelijk veel interesse en vraag naar onderzoek in stadsgroen vanuit de bedrijven.

“We moeten als vakmensen wel blijven nadenken, wij moeten echt niet alleen maar lanen maken met dezelfde boomsoorten maar we moeten leren hoe we keuzes moeten maken” zegt een vakman in publiek. “We moeten allemaal mee helpen testen en experimenteren en van elkaar leren en het aan elkaar uitleggen. Niet samen eenzelfde keuze maken, maar allemaal iets anders” is daarop het antwoord van een andere luisteraar.

Ondertussen verzorgde Buro Kragten in samenwerking met de gemeente Maastricht namens het Interreg-project de workshop waarin het belang van een gezonde bodem werd uitgelegd. Het multilayer-principe dat binnen KSG verder wordt onderzocht en getest (o.a. in Maastricht) werd uitgelegd. Ook voor deze workshop was veel interesse.

Na de interessante deelsessies werden we teruggeleid naar de grote zaal voor het laatste deel van de dag: een interview met de eerste studenten van de nieuwe opleiding. Geleid door de bekende televisietuinman Lodewijk Hoekstra. Hij opent het interview met een nogal opmerkelijke quote: “Groenvoorzieners moeten de boswachters worden van de stad” en het is duidelijk dat hij daarmee de plank niet misslaat. Veel van de jongeren laten duidelijk merken, zich zorgen te maken over de toekomst en hopen bij deze opleiding te leren hoe ze in de praktijk effect kunnen hebben. “Als ik bij mezelf begin, kan ik het alleen nog maar groter maken” zegt een student op het podium.

Het is duidelijk dat vergroening in de mode komt en dat veel bedrijven in de rij staan om met deze studenten samen te werken. En de eerstejaarsstudenten zijn hier dan ook trots op; “We leven pas echt in een rijk land als wij niet alleen van de natuur kunnen profiteren maar de natuur ook van ons.”

Een geslaagde dag vol inspirerende sprekers waaruit bleek dat een project als Klimaatrobuust StadsGroen van toegevoegde waarde is voor voldoende en gezond groen in de stad. Met ruim 150 aanwezigen was deze middag en een prachtig moment om connecties te slaan tussen bedrijven, onderzoekers en studenten.