Eén held is niet genoeg voor de transitie naar een circulaire bouwsector, we hebben een collectief nodig

Als de wereld sneller verandert dan je kunt bijhouden, vraagt dat om een leven lang leren. Maar hoe geef je leertrajecten vorm voor verschillende doelgroepen? Binnen BE.HOT! (Building Eco.Heroes of Tomorrow!) wordt gepuzzeld op de meest toekomstgerichte leertrajecten voor verschillende doelgroepen om de transitie naar een circulaire bouwsector te kunnen maken. Het leerfestival bij SPARK Campus in ’s-Hertogenbosch is een volgend stukje in deze puzzel, als vervolg op de twee eerdere hackatons. Hoofdonderdelen van dit leerfestival: een panelgesprek en het testen van een ontwikkelde toolkit.

Noodzaak van een systeemverandering in complex speelveld
Het is behoorlijk uitdagend om leertrajecten te ontwikkelen voor het omgaan met technieken en materialen die nu nog in de kinderschoenen staan. Daarom zijn binnen BE.HOT! tien verschillende partners uit Vlaanderen en Nederland aangesloten om samen te ontdekken welke leertrajecten nodig zijn voor het ontwikkelen van vaardigheden om de transitie naar een circulaire bouwsector te kunnen maken. Want één held is niet genoeg voor de transitie naar een circulaire bouwsector, we hebben een collectief nodig.

Partners binnen BE.HOT!
BE.HOT! startte in juni 2025 binnen het Europese programma Interreg Vlaanderen-Nederland. Partners in BE.HOT! zijn: Regionaal Onderwijs Centrum Noordoost-Brabant (Koning Willem 1 College), Leren voor Morgen, Stichting SPARK Campus, TNO, Kamp C, DOON, Embuild Vlaanderen, Provincie Antwerpen, Rurant en Thomas More Mechelen-Antwerpen.

In de afgelopen maanden werden vanuit BE.HOT! onder andere twee hackatons georganiseerd met als vraag: Hoe ziet de ideale leeromgeving eruit, nodig voor de transitie naar de circulaire bouwsector. Dit was bij Kamp C in Westerlo (B.) en bij SPARK Campus in ’s-Hertogenbosch (NL). De hackatons leverden een schat aan informatie over hoe het leren in de toekomst vorm zou kunnen krijgen. Met drie inzichten als basis voor een verder leerontwerp. Het eerste inzicht is dat een lineair leerprogramma in complexe tijden niet meer werkt, terwijl een modulair systeem voor elke doelgroep wél aanpasbaar is. Het tweede inzicht is dat leren 100% ervarings- en praktijkgericht is (van doen naar leren naar aanpassen, ofwel act, learn, adapt). Het derde inzicht is dat je van en met elkaar leert. Maar hoe maak je deze inzichten tastbaar en levendig?

Tastbaar en levendig maken van input uit hackatons
Postgraduaat studenten Projectmanagement Interieur Design en Architectuur van Thomas More Mechelen – Antwerpen structureerden de grote hoeveelheid informatie uit de eerdere hackatons. Hun docent Stefan Van Ouytsel zegt daarover: “Studenten leren zo om structuur aan te brengen in complexe informatie. Er zijn mooie stappen gezet die niet op voorhand waren gepland. Ook voor Thomas More is dit een nieuwe aanpak, waarbij we als partner binnen BE.HOT leren van andere partners binnen het consortium. Zo hebben DOON en Leren voor Morgen een andere kijk op leerontwerpen, waar wij iets van kunnen opsteken.”

De studenten van Thomas More combineerden de informatie uit de hackatons met de resultaten van een uitgebreide deskresearch naar doelgroepen. Ook namen zij tijdens deze research, de visie mee van alle partners binnen BE.HOT! op bestaande leerontwerpen en leerbehoeften. Met de ontwikkeling van elf persona’s is het beeld verder verhelderd van de drie doelgroepen waarop BE.HOT! zich richt. Met voor iedere doelgroep een eigen leerdoel:

• het enthousiasmeren van de groep jonge tieners (12-14 jaar) voor zowel biobased en circulaire materialen als principes;
• het activeren van studenten uit het middelbaar beroepsonderwijs (16-20 jaar) om met bio-circulaire materialen en principes aan de slag te gaan;
• en het prikkelen van en aanleren van vaardigheden bij 18+ professionals, al werkzaam in de bouw, om leiderschap te tonen als het gaat om biobased en circulair werken.

Toolkit als hulpmiddel bij het ontwikkelen van leerscenario’s
De studenten van Thomas More ontwikkelden een toolkit, als hulpmiddel om het meest geschikte leerscenario voor elk van deze doelgroepen in een specifieke context te bepalen. De kit is, op de dobbelstenen en pionnen na, volledig gemaakt van materiaal van reststromen. Susanne Pepping, Leren voor Morgen: “Ingenieus hoe de studenten de bizarre hoeveelheid informatie uit de hackatons hebben omgezet naar een spelvorm, dat kan dienen als basis voor leerontwerp. En dit zonder aan de oppervlakte te blijven van de kennis van biobased materialen maar met het lef om dieper te gaan en zich meer te richten op waarden.” Student Destiny Uwagboe: “We hebben goed samengewerkt en de taken goed verdeeld.”

Tijdens het leerfestival op de SPARK Campus puzzelden negen gemixte groepjes (met studenten, professionals uit de bouw en agrarische sector en het onderwijs) onder leiding van de Thomas More-studenten met deze toolkit. Doel was om voor een gekozen persona een mogelijk leerscenario te kiezen met bijbehorende leeractiviteiten. Daarbij konden ze kiezen uit 67 leerscenario’s. De vervolgstap was om te bepalen wie je in dit leertraject nodig hebt en welke specifieke locaties het meest geschikt zijn.

Studenten van het Koning Willem I college deden eerder al mee aan de tweede hackaton en waren nu ook bij het leerfestival. Eén van hen: “Ik herken dingen die we in de hackaton hebben ingebracht in het spel.”

Ook Stijn Janssen, onderwijsmanager bouwkunde bij het Koning Willem 1 College, was deelnemer aan de één van de groepjes die oefenden met de toolkit: “Het spel maakt het abstracte concreet. Dat is leuk om te ervaren.”

Met de ontvangen feedback op het werken met de toolkit verfijnen de studenten de komende tijd de toolkit verder. Dit met hulp van hun docenten Stefan Van Ouytsel en Ilze Quaeyhaegens, ondersteund door de experts Joos van Cauwenberghe van DOON, Nelleke Jacobs en Susanne Pepping van Leren voor Morgen. Zo worden alle inzichten, opgedaan tijdens dit leerfestival ingezet, om toekomstige leerwerkomgevingen nog concreter en passender te maken.

Panelgesprek
Naast het testen van de toolkit, was er een panelgesprek, geleid door Emile Quanjel (als integraal ontwikkelaar en architect verbonden aan SPARK Campus). Daarin werd bevestigd dat individuele helden geen systeem doen kantelen, maar een collectief daarvan wel.

“Als we willen versnellen, moeten we elkaar opzoeken” – Harold van de Ven

Panellid Harold van de Ven, werkzaam voor Building Balance en Architect met Energie, heeft ervaring met het opzetten van regionale biobased ketens voor de bouw. Hij is er van overtuigd dat we het samen beter kunnen doen als we steeds bereid zijn om wat van onszelf weg te geven. “Als we willen versnellen, moeten we elkaar opzoeken en collectieve commitments aangaan. De coronatijd laat zien dat dat kan. Om de verspreiding van het virus tegen te gaan, werden spread-events afgeschaft. Met succes. Het lukte om de kanteling te maken naar minder besmettingen. Andersom kan dus óók! Als je wilt versnellen en tijd en moeite wilt stoppen in de nieuwe economie, dan zoek je elkaar juíst op. Dat vereist wel om tot je dood nieuwsgierig te blijven naar de wereld om je heen en te willen leren van elkaar.”

“Denken buiten het eigen gevestigde systeem vraagt om transitiegestuurd leiderschap” – Marjolein Schooleman

Marjolein Schooleman is verbonden aan Leven Lang Ontwikkelen – Lead Brabant, is programmamanager Kennispact MBO Brabant en werkt als zelfstandig consultant vanuit Scur Strategic Consult.“Er zijn prachtige gedachten over ecogestuurd werken, maar de realiteit is dat er te weinig capaciteit is binnen organisaties om daar echt stappen in te zetten.” Op de vraag van Emile Quanjel waar zij ziet dat het tóch dreigt te lukken, antwoordt ze: “Daar waar het lukt om buiten het eigen gevestigde systeem te denken. Dat vraagt om een ander type leiderschap, transitiegestuurd leiderschap. Helaas zie ik in deze tijd een tegenbeweging ontstaan, waarin leiders juist weer meer power willen laten zien.”

“Als je eenmaal circulair en biobased gaat denken, wil je niet meer terug”- Ellen van Genechten

Ellen van Genechten herkent als manager duurzaamheid en innovatie bij Hurks Bouw, dat het in een traditionele sector als de bouw moeilijk is om anders te denken en te doen. “Het gaat om het zoeken en vinden van de juiste partners om in beweging te komen. Mijn tip is om gewoon klein en praktisch te beginnen. Zo zijn we met Hurks Bouw vier jaar geleden ook begonnen naast het reguliere werk. We merken nu dat het gaat lopen, want als je eenmaal circulair en biobased gaat denken, wil je niet meer terug. Ze ziet de rollen in samenwerkingen verschuiven, waarin het niet alleen meer gaat om prijs maar ook over het meedenken in het proces over het verminderen van bijvoorbeeld CO2. En, waarin het niet alleen maar gaat over materialen, maar over mensen.” Dat vraagt volgens haar om open te staan voor andere beroepswerelden. “Zo zitten wij nu met boeren aan tafel om te kijken hoe we biobased kunnen werken met producten van dicht bij huis. Jezelf openstellen voor een significant andere wereld met een andere taal, is belangrijk.”

“Het aanleren van gedragsprincipes wordt steeds belangrijker”- Bruno Deraedt

Bruno Deraedt is naast bioneer bij Earth, Plant & Fiber, architect en stabiliteitsingenieur bij Symbioae, oprichter van BAST en docent architectuur aan de KU Leuven: “Laten we stoppen met in een kotje te denken, maar sámen denken. Het aanleren van gedragsprincipes wordt daarbij veel belangrijker dan steeds maar te blijven inzetten op kennis. Dat vraagt om het nemen van berekende risico’s om het uit te proberen, maar wél gewoon te beginnen, want dáár begint de systeemverandering.” Hij voegt daar nog aan toe om steeds bewust te zijn van de motivatie om de transitie te willen maken. De motivatie én de antwoorden zijn volgens Bruno te vinden in de natuur. “Als we bereid zijn om meer in verbinding met de natuur te zijn, daarnaar te kijken en te luisteren, vinden we de antwoorden.”

Na het panelgesprek en het uitproberen van de toolkit werd het leerfestival afgesloten met een vooruitblik. Alle uitkomsten van het oefenen met de toolkit zijn net als de hackatons gedocumenteerd met foto’s, filmopnamen en interviews. Partners hebben de toolkit meegekregen met de uitnodiging om voor eind januari 2026 het ‘spel’ binnen hun organisatie te spelen, de uitkomsten te fotograferen en deze te delen met de BE.HOT!. Daarmee kan een volgende stap worden gezet in de ontwikkeling van concrete leerlijnen voor de genoemde drie doelgroepen. Binnen het project zal de toolkit in de eerste helft van 2026, gestructureerd met de specifieke doelgroepen, worden toegepast en verbeterd. Door de opgedane ervaringen tijdens het Leerfestival is bovendien het idee ontstaan om de toolkit deel te laten uitmaken van de uiteindelijke Adaptieve Fysieke & Digitale Leerwerkomgeving. Eind februari 2026 volgt een publicatie waarin alle uitkomsten zijn verwerkt.