Gemeenten: een belangrijke schakel

door Jolien Mespreuve en Tine Vochten

Kan je ons uitleggen hoe het project I-QUA gegroeid is binnen de gemeente?

"In Nederland is in de jaren ‘80 riolering aangelegd in het buitengebied. Dit heeft mooie milieuresultaten opgeleverd, maar zowel de aanleg als het beheer en onderhoud ervan zijn erg kostbaar. Bovendien zijn er evoluties in het buitengebied zoals landbouwers die er de brui aan geven en andere economische activiteiten gaan ontplooien, recreatie-ontwikkelingen etc. waardoor de capaciteit van de riolering tekortschiet. Daarnaast ligt er een vervangingsopgave voor ons en hoewel er nog tijd is, dachten we als gemeente toch al na over de vraag hoe hiermee om te gaan. In een opleidingstraject van de provincie Noord-Brabant rond Europese projecten, heb ik deze case ingebracht. We ontdekten dat er ook in Vlaanderen een opgave is op vlak van riolering. In Vlaanderen is er veel ervaring met kleine zuiveringsinstallaties, maar is er in veel gebieden nog geen riolering aangelegd. Het idee om onze ervaringen en kennis te bundelen werd op enthousiasme onthaald bij de provincie Noord-Brabant en bij betrokken medewerkers van Europese programma’s. Ik heb daarna de casus aan het college van burgemeester en wethouders voorgesteld om verder aan de slag te gaan met deze vervangingsopgave: dankzij samenwerking zouden we onze kennis en financiële middelen kunnen vermenigvuldigen."

Werd dit voorstel goed onthaald door het college?

"Het enthousiasme van het college was ongekend. Het zag meteen de kansen die samenwerking bood. In het bestuursakkoord was voorzien om aan de slag te gaan met de vervangingsopgave en onze burgemeester had als wethouder in Tilburg al de nodige ervaring opgedaan met Europese projecten. Er kwam dus een volmondige ja op mijn voorstel."

Hoe ging je verder aan de slag?

"Ik wist dat er bij de gemeente Gilze Rijen gelijkaardige uitdagingen waren op vlak van water en duurzaamheid. Over de grens hadden we contact met Aquafin, de Vlaamse waterzuiveringsbeheerder. Toen we met hen aan tafel gingen, schoof ook het Vlaamse Kenniscentrum Water (Vlakwa) aan. Met dit gezelschap hebben we mijn oorspronkelijke voorstel een paar slagen verder gebracht en zijn we op zoek gegaan naar andere geïnteresseerde partners."

Was het vanzelfsprekend voor de gemeente om dit project te trekken?

"Toch wel ja. De vervangingsopgave in het buitengebied speelt vooral bij landelijke gemeentes. Waterschappen hebben niet veel met riolering in het buitengebied en grote gemeentes hebben andere uitdagingen. Het was dus evident dat een gemeente als Bernheze dit project zou trekken. Bovendien wilde de gemeente zich graag laten zien en tonen dat we in staat zijn om een waterinnovatieproject te trekken. Ikzelf was actief als waterambassadeur in de regio en mijn team had zich op dit soort thema’s al bewezen.

We hebben voor het proces externe ondersteuning ingehuurd, maar vooral de cohesie en de kennisopbouw binnen het partnerschap waren heel belangrijk. Ook was de samenwerking met Vlakwa een groot succes. We hebben I-QUA echt samen getrokken."

Wat waren de belangrijkste obstakels voor I-QUA?

"Wat ons de meeste energie gekost heeft, is het vertalen van onze concept-nota naar een goede projectaanvraag. Omdat we onderling een goede band hadden en wisten dat we een goed idee hadden, zijn we er voluit voor gegaan. We hebben veel van dit proces geleerd en de kennis die ik heb opgedaan, heb ik via workshops ook weer kunnen doorgegeven binnen mijn organisatie.

Als je aan een Europees project begint, dan verwacht je de nodige bureaucratie, maar het voeren van een projectadministratie is enorm meegevallen. Het e-loket was prettig en eenvoudig om mee te werken en de begeleiding door projectadviseurs van Interreg was erg aangenaam. Onze interne beleidsregels zijn de uitwerking van Europese regelgeving, dus die sluiten mooi aan bij de programmaregelgeving. Als gemeente zijn we het ook gewoon om gecontroleerd te worden door accountants.

De halfjaarlijkse voortgangsrapportages bleken een mooie aanleiding om partnerbijeenkomsten te organiseren. Tijdens deze bijeenkomsten was er veel aandacht voor de projectresultaten en kennisdeling. Op de tweede partnermeeting in Antwerpen hebben we bijvoorbeeld de innovatie leren kennen die we vervolgens hebben gemodificeerd en in Bernheze hebben toegepast."

Hoe ziet het kostenplaatje eruit voor de gemeente?

"De gemeente legt al een spaarpotje aan voor de vervanging van de riolering. We hebben een klein gedeelte aangewend om te investeren in innovatie, in de wetenschap dat Interreg hier de helft van zou terugbetalen. Het is erg moeilijk om de kosten van een innovatieproject in te schatten. Doordat we beroep konden doen op kennis uit Vlaanderen, vielen de investeringen uiteindelijk lager uit dan voorzien. Uiteraard zijn er ook een heleboel personeelsuren aan het project besteed, maar hiermee worden reële problemen aangepakt. We hebben veel geleerd en ook heel mooie resultaten behaald."

Hoe kunnen andere gemeentes hun college overtuigen om in een Europees project te stappen?

"Je moet tonen wat een deelname kan brengen. Dankzij samenwerking kan je reële problemen aanpakken, kennis verwerven en meerwaarde creëren en daarvoor kan je dan ook nog eens financiële steun krijgen. De financiële steun is niet zozeer een doel op zich maar wel het smeermiddel van de samenwerking. Mijn ervaring leert me dat bestuurders meestal erg open staan voor deelname aan een Europees project."

Hoe maak je de vertaalslag van een beleidsplan naar een Europees project?

"Als je hier niet bekend mee bent, dan is dit heel lastig. Daarom ben ik de provincie Noord-Brabant heel dankbaar voor de cursus die zij organiseerde. Als vertegenwoordiger van een kleine gemeente was ik daar een vreemde eend in de bijt. Maar doordat ik zowel op strategisch niveau als op tactisch niveau werk, was de vertaling naar de dagelijkse praktijk makkelijker voor mij.

Ondertussen ben ik teamleider geworden en geloof ik rotsvast in de meerwaarde van deelname aan een Europees project voor elk van mijn medewerkers. Sterker nog, ik gun elke collega een I-QUA. Waar vroeger kennis macht was, geldt nu ‘kennis delen is vermeerderen’."

Heeft gemeente Bernheze nog Europese plannen?

"Samen met Vlakwa willen we kijken we hoe we met I-QUA verder kunnen, al dan niet met Europese steun. Er komen ook nieuwe verkiezingen aan en dus ook nieuwe opgaven die we met (internationale) samenwerking kunnen aanpakken. We willen voldoende middelen vrijmaken om mooie dingen te doen."

Lezers die benieuwd zijn naar de ervaringen van de projectpartners, kunnen het slotevent van I-QUA hier herbekijken.