Waterstof op de kaart

Zou je jezelf even willen voorstellen en wat is jouw rol binnen het project Waterstofregio 2.0?

Mijn naam is Adwin Martens. Ik ben directeur bij Waterstofnet en wij zijn de projectverantwoordelijke binnen ‘Waterstofregio 2.0’. In die coördinerende rol volgen wij alle acties en activiteiten op rondom ons project. Grappend voegt Adwin er nog aan toe: je zou kunnen zeggen dat ik een product ben van Interreg als Nederlander woonachtig in België. Adwin is een goede bekende in de grensregio en het Interreg Vlaanderen-Nederland programma met verschillende projecten (‘Waterstofregio’ (2009-2013), ‘Waterstofimplementatieprojecten’ (2014) en het huidige ‘Waterstofregio 2.0’ (2016-2021)).

Adwin werkt al sinds 2001 aan het thema waterstof, toentertijd bij kennisinstelling VITO in Mol. Toen Interreg Vlaanderen-Nederland in 2009 ‘Waterstofregio’ goedkeurde, was het thema waterstof net geschrapt van de onderzoeksagenda van VITO. Toen had ik de keuze om het project uit te voeren vanuit een eigen organisatie of een nieuwe baan te gaan zoeken. Uiteindelijk heb ik voor het eerste gekozen. Ik startte WaterstofNet vzw op, inmiddels zitten we in met een derde Interreg-waterstofproject in een afrondende fase. In totaal zijn we nu betrokken bij 20 waterstofprojecten, de meeste in een Europese context. Bij Waterstofnet werken nu 13 mensen en is de organisatie de afgelopen jaren - mede dankzij de financiering vanuit Interreg - gegroeid van een kleine organisatie tot een kennis- en samenwerkingsplatform voor projecten rond waterstof.

De ontwikkeling van waterstof in de grensregio gaat snel

In 2009 stond Zuid-Nederland en Vlaanderen nog helemaal niet op kaart voor wat betreft waterstof. Er waren toen al wel projecten in Rotterdam, Amsterdam en Arnhem. Echter de mogelijkheden in de grensregio werden nog niet benut. In ‘Waterstofregio’ hebben we gewerkt aan het ontwikkelen van verschillende tankstations (Colruyt Halle, Automotive Campus Helmond), is er een vuilniswagen en een bus omgebouwd die op waterstof rijden. Allen first of a kind projecten, maar we vonden ook dat er behalve nieuwe ontwikkelingen ook zaken verder opgeschaald/geïmplementeerd moesten worden. Zo wilden we de werking van 75 operationele heftrucks op waterstof in een bedrijfsomgeving demonstreren. Dit hebben we in ‘Waterstofregio 2.0’ gedaan. Daarmee kunnen we aantonen dat waterstof in een logistieke omgeving een realistisch alternatief is. De ervaring met twee heftrucks in een logistieke omgeving is heel anders dan wanneer dat met 75 heftrucks moet gebeuren. In Waterstofregio 2.0 werd er de eerste keer in de Benelux waterstof indoor getankt in een bedrijfshal. Doordat we dit gedemonstreerd hebben in een bedrijfsomgeving, ligt het gebruik van waterstof voor heftrucks een stuk meer voor de hand. We kochten ook een mobiel tankstation aan dat we bij geïnteresseerden en klanten kunnen neerzetten. Zo wordt bij Volvo Logistics in Gent nu ervaring opgedaan met het rijden op waterstofheftrucks doordat ze eenvoudig gebruik kunnen maken van het mobiele tankstation. Dit helpt om verdere interesse rond heftrucks op waterstof op te wekken en verder uit te rollen.

Waterstoftanken is dat voor mij(n bedrijf) al mogelijk?

Ja, dat is mogelijk. Als je een grote vloot heftrucks hebt die 24 uur per dag rijden, is het zeker interessant de optie van heftrucks op waterstof te bekijken. Voor auto’s en vrachtwagens is er wel een nuancering nodig: er zijn nu 10 à 15 waterstoftankstations in Nederland en België, maar voor een dekkend netwerk zouden er in de grensregio 50 à 75 tankstations moeten staan.

In Waterstofregio 2.0 hebben we twee grote stappen vooruit gezet. In Wilrijk is een waterstoftankstation gerealiseerd vlakbij een afvalverzamelingspunt, speciaal voor de vele vuilniswagens op waterstof. Hiervan worden er momenteel 20 van gebouwd voor Nederland en Vlaanderen. Daarnaast komt er een tankstation in Breda. In Brussel, Halle, Rotterdam, en Helmond stonden er al tankstations. Zo ontstaat er langzaamaan een dekkingsgebied waarbij de regio’s met elkaar verbonden worden. Waterstof wordt op die manier steeds bereikbaarder voor o.a. vuilniswagens die een specifieke route rijden. Er rijden inmiddels een 400 à 500 auto's op waterstof in de regio Vlaanderen-Nederland en wereldwijd enkele tienduizenden. De stap richting een eigen installatie met ‘elektrolyse’ en een eigen tankstation bij je huis zoals bij elektrische laadpunten ziet Adwin niet snel gebeuren. Doordat er onder een hoge druk van 700 bar getankt moet worden, vraagt dat om een grote compressor om die druk op te bouwen. Dit past niet zomaar in je kelder, laat staan dat je er een vergunning voor krijgt.

Waterstof innovatiever dan de wet

Wetgeving is absoluut cruciaal. We hebben op dat vlak veel ervaring op gedaan. Doordat waterstof onder hoge druk getankt moet worden in het voertuig, krijg je niet zo maar een vergunning. Maar het is ook niet zo dat de vrachtauto’s onder politiebegeleiding rondrijden. Er rijden intussen wereldwijd honderden bussen op waterstof in het openbaar vervoer, dus de veiligheid is zeker onder controle. Vanwege het benodigde vergunningsproces hebben we verschillende workshops georganiseerd in Vlaanderen en Nederland. Hier was veel belangstelling voor, met in totaal meer dan 200 mensen. Het aanvragen van vergunningen voor waterstoftankstations is geen ‘rocket science’, maar het kost veel tijd. Dit komt omdat er nog niet veel is vastgelegd in voorschriften. En ook de verschillende overheden moeten vertrouwd raken met de techniek en niet iedereen is er even goed mee bekend.

Als voorbeeld wordt de vrachtwagen van VDL genoemd. Deze diende een type goedkeuring te krijgen vanuit de overheid om deel te mogen nemen aan het verkeer. Aangezien de techniek, componenten en constructie anders is dan men gewend is, kost het veel tijd voordat er zo’n type goedkeuring wordt afgegeven. Veel zaken moeten afgestemd worden ten opzichte van de huidige standaardtechniek. Volgens Adwin leert men wel snel bij de verschillende overheden, want bij een volgende keer kunnen ook zij relateren aan de eerder opgedane ervaringen. Die onderlinge uitwisselingen maakt het steeds makkelijker voor nieuwe voertuigen die op waterstof rijden en gekeurd moeten worden.

Zero Emission logistiek en mobiliteit

Waterstof loopt voorop in de logistieke- en de mobiliteitssector t.o.v. de gebouwde omgeving. In de logistieke sector wil men een beperking van de uitstoot realiseren. Hiervoor zijn ‘zero emission’ voertuigen nodig. En hierin zijn momenteel twee smaken: elektrische voertuigen met een batterij of voertuigen met een brandstofcel op waterstof. Volgens Adwin zijn deze technieken complementair aan elkaar. De vraag is: wanneer is welke techniek optimaal? Je zou kunnen zeggen: “waterstof start waar de mogelijkheden voor batterijen ophouden”. Een logistiek bedrijf dat een beperkt aantal heftrucks heeft die één shift van 8 uur rijden, dan zouden deze met een accu uitgerust kunnen worden. Gedurende de nacht kunnen deze dan bijgeladen worden voor de volgende shift. Echter wanneer honderden heftrucks 24 op 7 rijden dan moeten ze wel naar waterstof overstappen. We kunnen met waterstof in 1 minuut een heftruck voltanken. Dat biedt een meerwaarde waar de batterij niet aan kan tippen. De elektrische accu en waterstof zullen als technologieën dus naast elkaar blijven bestaan. Ditzelfde kun je ook naar personenwagens vertalen. Als je overwegend korte afstanden rijdt dan kun je goed uit de voeten met een elektrische auto. Maar als je veel kilometers maakt of veel trekkracht nodig hebt zoals bij een zware truck-trailer combinatie, dan is waterstof een betere optie.

Waar ben je het meest trots op?

De concrete resultaten. Hierbij kun je denken aan de 20 vuilniswagens op waterstof die gebouwd gaan worden, waarvan jaren geleden de eerste gebouwd is vanuit het Interreg-project Waterstofregio. De leerzame proef met 75 heftrucks die op waterstof rijden, de wereldwijd unieke ontwikkeling van de 40 tons truck-trailer combinatie. Deze projecten worden ook opgepikt binnen Europa en daarom doet onze regio volop mee met opschaling van onze eigen technologie in de grote Europese projecten. Toen we in 2009 startten stond de regio Vlaanderen-Nederland niet op de kaart op vlak van waterstof. Anno 2021 coördineren we als WaterstofNet een Waterstof Industrie Cluster met meer dan 90 leden, verdeeld over Vlaanderen en Nederland. Een bijzonder sterk ecosysteem! Dat je als partij tussen die bedrijven en overheden staat om al die zaken mee te helpen ontwikkelen. Dat je die vrachtwagens ziet rijden is ontzettend mooi om te zien. Dit heeft grenzen verlegd en zaken in gang gezet die na de financiële steun vanuit Interreg niet stilvallen, maar juist opgeschaald worden.