Aquatuur
Een van de leerlessen uit het Interreg 2 Seas project Fresh4Cs was dat je de fundamenten voor een consortium het best heel vroeg legt, eigenlijk al in de pre-proposal fase. Zo werd het zaadje voor Aquatuur in 2021 geplant. Een ding werd al snel duidelijk: we willen cocreëren met de natuur en inzetten op natuurgebaseerde oplossingen die zowel milieu- als maatschappijgerichte doelen helpen te bereiken. Na een lange voorbereidingsweg ging in mei 2023 het Aquatuurproject officieel van start binnen het zesde programma van Interreg Vlaanderen-Nederland.
Waterkwantiteit
We gaan hierbij op zoek naar mogelijke synergie tussen landbouw en natuur, en doen dat met drie verschillende activiteiten:
- Zoetwaterbekkens als welgekomen gasten in het landschap
- Kreekruginfiltratie in Schouwen-Duiveland
- Natuurgebieden als waterbuffers
Zoetwaterbekkens als welgekomen gasten in het landschap
Noord-Beveland, bekend om zijn weidse polders en vergezichten, zoekt naar oplossingen om meer zoetwater beschikbaar te hebben voor de landbouw. Water opslaan in grote foliebassins biedt een mogelijke uitweg maar de zwarte folie die de bassins waterdicht maakt, verstoort het landschappelijke beeld van de mooie polders. Wanneer we foliebassins omzomen met groene vegetatie komt dat de omgeving en de natuur ten goede. De bassins gaan immers beter op in de omgeving, insecten vinden er een grotere biotoop, klein wild een schuilplaats en voedsel. Het biologische effect van die groene omzoming wordt onderzocht door Provincie Zeeland.
Naast de integratie van zo’n zoetwaterbekken in het landschap is er een tweede bezorgdheid: de eventuele ecologische val die de bekkens veroorzaken. Dieren kunnen namelijk makkelijk ín het bassin raken, maar er opnieuw uitraken is een andere zaak. Om dat risico in beeld te brengen en mitigerende oplossingen uit te testen startte Inagro een onderzoek op. Gedurende twee seizoenen worden op verschillende foliebassins technieken uitgerold die het risico op die ecologische val verminderen zoals uitloopmatten en planteneilanden. Het effect van die toegepaste technieken wordt in beeld gebracht en geëvalueerd. Ook de effecten van het omliggende landbouwlandschap worden mee genomen in de evaluatie.
Kreekruginfiltratie in Schouwen-Duiveland
In kreekruggen bevindt zich een zoetwaterbel en wanneer regenwater in de bodem infiltreert, wordt de zoetwaterbel keer op keer gevuld. Die zoetwatervoorraad bevindt zich echter enkel onder de kreekrug en uiteraard bevindt niet elk landbouwpercelen zich op zo’n kreekrug. In deze praktijkproef proberen we om het drainagewater van de percelen die niet op de kreekrug liggen, toch te infiltreren in het perceel waar wel een kreekrug is. Op die manier kunnen we de zoetwatervoorraad onder de kreekrug extra aanvullen, waardoor er bij droogte ook meer zoetwater beschikbaar is voor de landbouw.
Vragen die we ons stellen bij deze praktijkproef zijn: leveren de winpercelen voldoende zoetwater op? Zorgt extra infiltratie ook voor extra groei van de zoetwaterbel? En, kan het infiltratieveld de extra hoeveelheid water uit de winvelden wel aan om het te infiltreren, of wordt dat terrein daardoor een drassig geheel?
Natuurgebieden als waterbuffers
Hoe kunnen we synergie tussen landbouw en natuur creëren om onze waterzekerheid te verhogen? Welke (water)winsten zijn er te boeken voor beide sectoren? En kan het inzichtelijk maken van die winsten een opstap zijn richting samenwerking? Kunnen we dat alles in kaart brengen op een snelle, laagdrempelige en betaalbare manier? VITO en Provincie Zeeland gaan met die vragen aan de slag via een quickscan in twee demonstratieregio’s in Vlaanderen: Moerbeke-Polder en de Generale Vrije Polders. Daarnaast gaan ze ook aan de slag in vijf regio's in de Provincie Zeeland: Zestig Voet, Vlaamsche Kreek, Vinkenisse Kreek, de Putting en de Autrichepolder.
Een quickscan brengt in kaart hoe we natuurgebieden (met focus op oppervlaktewatersystemen) kunnen inzetten (i) om meer water vast te houden in functie van natuur en (ii) na te gaan hoe landbouw gebruik kan maken van een mogelijk wateroverschot. De quickscan richt zich op gebieden waar we een potentiële verbinding tussen landbouw en natuur kunnen creëren en waar mogelijks nood is aan het vereenvoudigen van complexe relaties. Het is een gespreksstarter, een lucifer, een manier om het ((geo-)hydrologische) potentieel van een beoogd gebied eenvoudig te duiden. Het is een instrument om samenwerking tussen landbouw en natuur te initiëren en te faciliteren.